Płock: najstarsza nekropolia w Polsce

Jedną z najczęściej odwiedzanych nekropolii w Płocku w listopadzie jest jest powstały w 1780 roku tzw. stary cmentarz, usytuowany między ulicami Kazimierza Wielkiego i Aleją Floriana Kobylińskiego. Cmentarz ten jest o 20 lat starszy od Cmentarza Rakowickiego w Krakowie i o 10 lat starszy od warszawskich Powązek. Znajdują się na nim nagrobki wielu zasłużonych dla historii miasta płocczan.

Płocka nekropolia usytuowana jest w najstarszej części Płocka, miedzy ulicą Kazimierza Wielkiego a Aleją, obecnie zajmuje powierzchnię około 3 ha. Miejscem tym administruje obecnie Kuria Diecezjalna Płocka.

„Stary cmentarz” powstał w 1780 roku, na przedmieściach miasta, a w 1820 r. jego teren otoczono murem. Jest on o 20 lat starszy od Cmentarza Rakowickiego w Krakowie i o 10 lat starszy od warszawskich Powązek. Początkowo usytuowanie cmentarza w takim miejscu budziło sprzeciw płocczan, jednak ówczesne prawo zakazywało grzebania zmarłych przy kościołach w miastach.

Najpierw zostało na nim pochowanych troje dzieci. Potem miejsce wiecznego spoczynku zaczęli także znajdować wybitni obywatele miasta: adwokaci, rejenci, nauczyciele, sędziowie, urzędnicy, lekarze i kupcy.

Na początku XIX w. na cmentarzu stanął mały, drewniany kościół pw. św. Katarzyny, jednak 100 lat później został on rozebrany. Po 1945 r. ograniczono liczbę pochówków tej zabytkowej nekropolii, z czasem cmentarz zamknięto, a znaczna część nagrobków uległa zniszczeniu.

W 2000 r. Stowarzyszenie „Starówka Płocka” zainaugurowała w mieście akcję renowacji zapomnianej nekropolii i zaczęto zbierać środki na ten cel. „Stary cmentarz” został uporządkowany, za pieniądze zbierane podczas kwest w kolejnych latach odnowiono część zabytkowych pomników i nagrobków (z około 230 do dziś przetrwało 50). Najstarszy zachowany nagrobek, to miejsce pochówku zmarłej w 1828 r. podkomorzyny zakroczymskiej Teresy z Krajewskich Rodzickiej. Został on odrestaurowany w 2001 r.

Poza tym na „starym cmentarzu” znajduje się grób zmarłego w 1841 r. płk Jana Gugenmusa, żołnierza Legionów Dąbrowskiego i armii księcia Józefa Poniatowskiego, odznaczonego Legią Honorową i złotym krzyżem Virtuti Militari, syna nadwornego zegarmistrza ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Płocczanie mogą też modlić się przy grobie rodziny Pestugia, płockich kupców z XIX w., pochodzących z włoskiej Lombardii. Rodzina Pestugia, której pomnik nagrobny powstał w 1865 r., zaliczała się do najbardziej zamożnych na północnym Mazowszu. Poza tym wierni chętnie zatrzymują się przy zbiorowej mogile powstańców styczniowych z 1863 r.

Na przełomie XX i XXI wieku na nekropolii otwarto dla pochówków nowe kwatery. Pochowano tam m.in. uprowadzonego i zamordowanego przez porywaczy w 2003 r. Krzysztofa Olewnika. Również na „starym cmentarzu” usytuowano w 2013 r. Grób Dziecka Nienarodzonego.

Płocka zabytkowa nekropolia stanowi unikalny zespół w skali kraju, ze względu na wartość artystyczną i historyczną. Wciąż wymaga jednak pilnej interwencji służb konserwatorskich, co pozwoliłoby ocalić najpiękniejsze nagrobki.

„Stary cmentarz” sąsiaduje z 6-hektarowym cmentarzem rzymskokatolickim przy ul. Kobylińskiego, założonym około 1870 r., gdzie także w ostatnich latach, dzięki akcji Stowarzyszenia „Starówka Płocka” zabytkowe nagrobki i pomniki są poddawane renowacji i konserwacji.

Oba najstarsze płockie cmentarze są najczęściej odwiedzanymi miejscami w uroczystość Wszystkich Świętych i w Dzień Zaduszny.