Odkryto średniowieczne mury najstarszego klasztoru w mieście

Podczas prac archeologicznych przy historycznym kościele św. Dominika w Płocku naukowcy odkryli mury, które pochodzą z XIII wieku. Są to prawdopodobnie mury klasztoru podominikańskiego. Obiekt ten jest jedynym pewnym punktem granicznym, wymienionym w akcie lokacyjnym Płocka z 1237 roku.

Dawny klasztor dominikanów w Płocku, to budynek wyłączony z użytkowania. Przylega on do czynnego kościoła św. Dominika (kościół parafii św. Maksymiliana Kolbego, tzw. „Górki”). Obiekt obecnie należy do spółki Inwestycje Miejskie. Przylega do niego także część należąca do parafii prawosławnej wraz z cerkwią.

Budynek niestety niszczeje, jednak podejmowane są próby doprowadzenia do jego remontu. Aby remont mógł zostać przeprowadzony, konieczne było przeprowadzenie badań archeologicznych. Inwestycji Miejskie zleciły wykonanie badań archeologicznych i architektoniczno-konserwatorskich. Podczas prac odsłonięto fundamenty, prawdopodobnie z XIII wieku. Są to pozostałości po zabudowaniach klasztornych lub fragmenty bramy miejskiej Pod ziemią znaleziono też szczątki około tysiąca ludzki – w średniowieczu przy klasztorach znajdowały się cmentarze.

Jeśli w toku dalszych badań okaże się, że rzeczywiście zachowały się XIII-wieczne fundamenty klasztoru, to prawdopodobnie będzie tu chodzić o jakiś fragment budynku bramnego uwiecznionego na rycinie Abrahama Boota w 1627 roku. Prace archeologiczne uprawdopodobniły wersję, że miasto wyglądało tak, jak przedstawia wykonana przez niego panorama.

Abraham Boot był sekretarzem poselstwa holenderskiego, które prowadziło mediacje między Polską a Szwecją w latach 1627-1628. Boot podróżował Wisłą w kierunku Warszawy, uwieczniając po drodze widoki przybrzeżnych miast, prowadząc przy tym swoisty dziennik. Po powrocie do Amsterdamu wydał całość drukiem w 1632 roku. Wprawne oko obserwatora zaznajomionego z historią Płocka rozpozna na rycinie konkretne budowla, na przykład fragmenty zamkowych fortyfikacji czy wieżę zegarową, istniejącą do dziś.

Zaburzona perspektywa szkicu i umieszczenie budowali w jednej linii utrudnia jednak to zadanie i niektóre z budynków prezentowanych na rysunku do dziś są przedmiotem gorących dyskusji, jak naprawdę wyglądał wtedy Płock.

Istotne znaczenie dla historii miasta ma fakt, że klasztor podominikański pozostaje dotychczas jedynym pewnym punktem granicznym, wymienionym w akcie lokacyjnym Płocka z 1237 roku, nowego miasta założonego przez księcia Konrada Mazowieckiego. Fragment panoramy uznawano do tej pory za wymysł autora (chodzi o trzy budynki z prawej strony).

Odkrycie fundamentów czyni prawdopodobną wersję, że panorama Abrahama Boota jest najstarszą zachowaną wizją Płocka: prawdopodobnie tak wyglądał Płock w XVII wieku z perspektywy lewego brzegu Wisły.

Wykopaliska przy kościele św. Dominika zakończą się we wrześniu, wyniki badań zostaną ogłoszone w listopadzie.

***
Kościół pod wezwaniem św. Dominika w Płocku przy ul. Kościuszki 16, to jeden z najstarszych płockich kościołów. Historia świątyni zaczyna się w 1225 roku, kiedy do Płocka przybyli dominikanie. Książę Konrad Mazowiecki ufundował dla nich na granicy miasta romański kościół. W zakrystii kościoła można nadal podziwiać prawdopodobnie najstarsze zachowane na Mazowszu sklepienie krzyżowo-żebrowe, a w elewacji północnej widoczny jest relikt portalu głównego. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1237 roku, a następne z lat 1240 i 1253. W późniejszym czasie powstał klasztor i dzwonnica.

Kościół został konsekrowany w 1234 roku przez biskupa Gintera. Całość budowli tworzyła czworobok wokół wirydarza, ze świątynią w północnym skrzydle. Zespół kościelno-klasztorny mocno ucierpiał wskutek najazdu Pomorzan. W XV wieku pożar zniszczył wszystkie budynki. Sama świątynia została przebudowana w XVI wieku, w stylu renesansowym, a w XVIII wieku otrzymała późnobarokowy wystrój.

Na początku XVI wieku do Płocka przybyły dominikanki, które mieszkały razem z ojcami dominikanami. Ich własny dom zakonny powstał w XVIII wieku z inicjatywy biskupa Michała Poniatowskiego. W 1804 roku Prusacy usunęli zakonników, oddając świątynię ewangelikom, a klasztor wykorzystując jako archiwum i szkołę.

W 1964 roku powstał samodzielny ośrodek duszpasterski, katolicy odzyskali kościół, plebanię i dzwonnicę. 18 października 1975 roku biskup płocki Bogdan Sikorski erygował parafię pw. św. Maksymiliana Kolbego. Budynek klasztoru został przeznaczony na siedzibę płockiej parafii prawosławnej pw. Przemienienia Pańskiego.

Kościół św. Dominika jest kościołem parafialnym parafii pw. św. Maksymiliana Kolbego w Płocku, od 2019 roku w zarząd objęło ją Zgromadzenie Misjonarzy Klaretynów. Proboszczem parafii jest o. Marcin Kowalewski CMF.