Płock: w Muzeum Diecezjalnym znajduje się XVI-wieczny graduał bp. Ciołka

W Muzeum Diecezjalnym w Płocku we wspomnienie św. Cecylii, patronki śpiewu liturgicznego, zwiedzający mogą obejrzeć XVI-wieczny graduał, czyli śpiewnik liturgiczny, ufundowany przez bp. Erazma Ciołka. To jeden z najcenniejszych zbiorów w tej placówce muzealnej.

Erazm Ciołek (1474-1522) w 1503 roku, dzięki protekcji króla Aleksandra Jagiellończyka, został biskupem płockim. Diecezją zarządzał sprawnie i z zaangażowaniem, w tym przeprowadził całkowitą renowację płockiej katedry. Katedrze płockiej zresztą ofiarował wiele rzeźb i obrazów. Zgromadził olbrzymi księgozbiór. Wykonany dla niego w latach 1513-1518 mszał zaliczany jest do arcydzieł polskiej sztuki miniatorskiej.

Wiadomo, że bp Ciołek utrzymywał kapelę składająca się z lutnistów i trębaczy. Jak zbadał i udokumentował Sławomir Fedorowicz, do współczesności zachowały się muzyczne zabytki rękopiśmienne, tzw. muzykalia płockie, przechowywane w bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku i w zbiorach Muzeum im. Czartoryskich w Krakowie. Składają się na nie między innymi ewangeliarz z XII wieku oraz trzy graduały (czyli śpiewniki liturgiczne) i pięć antyfonarzy.

Wśród tych zabytków szczególną uwagę zwraca graduał Świętosława z Wilkowa z roku 1365, w którym zawarta jest zapisana w Płocku po polsku pieśń wielkanocna: „Chrystus zmartwychwstał je,/ ludu przykład dał je / eż nam z martwych wstaci/ z Bogiem królewaci/ Kyrie elejson”. Jest to najstarszy zabytek piśmiennictwa polskiego, choć stanowi przekład zwrotki łacińskiego hymnu.

W Muzeum Diecezjalnym w Płocku znajduje się graduał pochodzący z czasów biskupa płockiego Erazma Ciołka  (1502-1522). Zabytek datowany jest na początek XVI wieku. Jest obiektem unikatowym, jednym z najcenniejszych w tym muzeum.

Warto przypomnieć, że graduał ( łac. graduale) ma podwójne znaczenie, jest to jeden ze zmiennych śpiewów, wykonywanych podczas katolickiej (łacińskiej) liturgii mszy (należący do tzw. proprium). Ponadto w Kościele katolickim graduałem określa się księgę liturgiczną, zawierającą wszystkie śpiewy mszalne. Taka właśnie księga znajduje się w Płocku.