Podsumowanie Projektu Kościołów Drewnianych Wielkopolski

Odnowione ołtarze, chrzcielnice, polichromie figuralno-ornamentalne o tematyce biblijnej, figury czy malowidła to efekt prac renowacyjno-konserwatorskich, które podjęto w dziesięciu kościołach w ramach projektu „Renowacja zabytkowych obiektów sakralnej architektury drewnianej regionu Wielkopolski – etap II”. Projekt, który realizowano w latach 2016-2020, podsumowano podczas konferencji prasowej online, zorganizowanej w Poznaniu.

„W ramach projektu przeprowadzono prace w dziesięciu wielkopolskich świątyniach, nadając wiekowym wnętrzom nowy blask, a cenne zabytki architektury zyskały nowy, atrakcyjny wygląd” – mówi KAI Edyta Moczulska. Kierownik projektu zaznaczyła, że jego celem było przede wszystkim wzmocnienie potencjału kulturalnego i turystycznego regionu oraz zachowanie tożsamości kulturowej.

Wsparcie uzyskało dziesięć zabytkowych kościołów drewnianych archidiecezji poznańskiej: w Bagrowie, Buku, w Łękach Wielkich, Łomnicy, w Mącznikach, Obornikach, w Słopanowie, Zakrzewie, w Domachowie i w Jezierzycach Kościelnych.

W ramach przeprowadzonych prac renowacyjno-konserwatorskich zostały odnowione m.in. polichromie, stalle, ołtarze, chrzcielnice, ambony i organy drewnianych kościołów.

„Kościoły objęte projektem zlokalizowane są w większości w małych miejscowościach i służą przede wszystkim krzewieniu kultury chrześcijańskiej. Są niejednokrotnie jedynym miejscem spotkań lokalnej społeczności, integracji międzyreligijnej, obcowania z kulturą. Oprócz sprawowania kultu odbywają się w nich także różnego rodzaju spotkania, koncerty i inscenizacje okolicznościowe” – tłumaczy Moczulska.

„Prace konserwatorskie i renowacyjne obejmowały głównie wyposażenie kościołów, ale w tym czasie dokonano także niebywałych odkryć w kościele pw. św. Michała Archanioła w Domachowie, pw. Świętego Krzyża w Obornikach Wielkopolskich, a także w kościele pw. św. Wawrzyńca w Mącznikach” – podkreślił podczas konferencji Krzysztof Piotr Tomczak, inspektor nadzoru konserwatorskiego.

Najważniejszego odkrycia dokonano w kościele pw. św. Michała Archanioła w Domachowie.

„W trakcie prac w 2018 r. w kościele odkryto gotycką belkę tęczową oraz fragmenty, pochodzącej z XVI w., polichromii figuralno-ornamentalnych z XVI w. na zrębie oraz elementach konstrukcji słupowo-ryglowej we wnętrzu kościoła” – zaznaczyła Bożena Kłyszcz, konserwator zabytków, prowadząca prace w tej świątyni.

Podkreśliła, że malowidła przedstawiające m.in. postaci z Nowego i Starego Testamentu, rycerzy, siedmiogłowego smoka czy Ostatnią Wieczerzę były ukryte pod zabytkowymi deskami i przez ponad 250 lat i nikt nie wiedział o ich istnieniu.

„Odkrycie to pozwoliło doprecyzować rok oddania świątyni do użytku. Domachowski kościół, co zostało udowodnione dzięki przeprowadzonym badaniom dendrochronologicznym, liczy ponad 650 lat, a nie jak przypuszczano do tej pory 450 lat i jest najstarszym znanym na świecie drewnianym kościołem o budowie zrembowej” – zaznaczyła konserwator.

Z kolei podczas prac konserwatorskich prowadzonych w kościele pw. św. Wawrzyńca w Mącznikach spod wtórnych warstw malarskich i ornamentów na płycinach korpusu ambony oraz na płycinach balustrady schodków wyłoniły się przedstawienia świętych.

„Ambona została całkowicie przemalowana, a dzięki prowadzonym pracom odsłonięto dobrze zachowane malowidła ukazujące postaci świętych Jana, Piotra, Pawła i Jakuba Starszego” – opowiadała Ewa Tymcik. Konserwator zabytków podkreśliła, że na balustradzie ambony odkryto malowidła przedstawiające św. Franciszka głoszącego kazanie do ptaków i św. Bernardyna ze Sieny.

Cennego odkrycia dokonano także w kościele w Obornikach Wielkopolskich. Pod kaninowym antepedium odnaleziono obraz „Pięć ran Chrystusa”, malowany olejno na płótnie.

„W centrum obrazu ukazano Veraikon w otoczeniu przedstawień symbolizujących pięć ran Chrystusa, wokół tego przedstawienia w chmurze obłoków namalowano główki anielskie. Obraz ten jest najprawdopodobniej świadectwem działalności w kościele pw. św. Krzyża w Obornikach bractwa Pięciorańskiego” – stwierdziła Barbara Aleksiejew-Wantuch, konserwator zabytków.

Prace konserwatorskie w ramach projektu prowadzili konserwatorzy m.in. z Krakowa, Poznania i z Warszawy.

Zrealizowane w ramach projektu działania miały także na celu udostępnienie obiektów osobom niepełnosprawnym. Stąd przy każdym z kościołów została zainstalowana makieta tyflograficzna wykonana z brązu przez poznańskiego rzeźbiarza Romana Kosmalę. Na makietach w formie płaskorzeźby prezentowana jest fasada obiektu, w sposób atrakcyjny artystycznie, ale przede wszystkim czytelny zarówno dla osób niewidzących, jak i niedowidzących.

W ramach projektu wykonano też usługę Scanningu 3D, dzięki czemu udało się uzyskać bardzo szczegółowy model 3D kościoła św. Michała Archanioła w Domachowie, a także przeprowadzono bardzo dokładną inwentaryzację. Dokumentacja w formie elektronicznej zostanie przekazana do archiwum Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz będzie przechowywana w Archidiecezji Poznańskiej jako cenny zasób inwentaryzacyjny.

Od 2021 r. realizowany też będzie program kulturalno-edukacyjny „Opowieści Korników”, w ramach którego w każdej z parafii odbędą się wydarzenia kulturalne, m.in. koncerty, opowieści, spotkania czy warsztaty.

Program renowacji zabytkowych obiektów sakralnej architektury drewnianej regionu Wielkopolski to efekt umowy zawartej pomiędzy Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego a archidiecezją poznańską w 2016 r. Całkowita wartość projektu wyniosła ponad 12 mln zł, z czego 10 mln pochodziło ze Środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Wkład własny pochodził z parafii uczestniczących w projekcie i z archidiecezji poznańskiej. Pomocą projekt wsparły też: powiat obornicki, gmina Oborniki, gmina Zbąszyń, gmina Krobia, a także powiat gostyński oraz Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Poznaniu.

Kończący się właśnie projekt renowacji 10 kościołów jest kontynuacją poprzednich projektów zrealizowanych przez archidiecezję poznańską.

Wcześniej w archidiecezji poznańskiej zrealizowano projekt instalacji urządzeń przeciwpożarowych i przeciwwłamaniowych w prawie 50 kościołach drewnianych.

Więcej na stronie: www.drewnianekoscioly.pl oraz na stronach internetowych parafii.