Polska religijność – wybiórczość i synkretyzm – na obradach Komisji Duszpasterskiej KEP (popr.)

– Polska religijność jest synkretyczna i wybiórcza, a z badań CBOS wynika, że tylko 35 procent katolików to katolicy ortodoksyjni – mówił socjolog o. Andrzej Potocki OP z UW. Zakonnik uczestniczył w spotkani dyrektorów Wydziałów Duszpasterskich, duszpasterzy krajowych, przedstawicieli konsulty męskiej i żeńskiej oraz świeckich konsekrowanych. Dwudniowe spotkanie rozpoczęło się 1 marca w Warszawie pod przewodnictwem abp. Stanisława Gądeckiego, przewodniczącego Komisji Duszpasterstwa KEP.

Duchowość chrzcielna będzie głównym tematem programu duszpasterskiego na rok 2016/2017. Mówił o tym ks. Szymon Stułkowski, konsultor Komisji Duszpasterstwa.

O społecznym kontekście ewangelizacji mówił o. prof. Andrzej Potocki OP z UW. Przytoczył on szereg badań CBOS, z których wynika, że wiara w Polsce staje się coraz bardziej selektywna i synkretyczna i jest to rzeczywistość, z którą muszą zmierzyć się duszpasterze. Sytuacja po 1989 r. jest taka, że zanika monocentryzm polityczny minionej epoki i dychotomiczna wizja świata z ostrym podziałem na dobro i zło z czasów PRL.

Jesteśmy na rynku idei, na którym człowiek ma prawo wybierać, selekcjonować, odrzucać, a chrześcijaństwo jest jedną z wielu ofert. Kościół ma poważne atuty – mówił o. Potocki, gdyż jest „rozpoznawalny”, ma narzędzia głoszenia – parafie, zakony, sanktuaria, kurie – a przede wszystkim ofertę wiary i moralności.

Wobec tego – mówił prelegent – należy zadać pytanie, czy ludzie, do których idziemy, nas potrzebują. Przypomniał badania, z których wynika, że ksiądz jest niżej ceniony w opinii społecznej niż sprzątaczka. Z drugiej strony od lat ok. 94 proc. badanych przyznaje się do katolicyzmu. Badania wykazują też, że ankietowani nie życzą sobie większego wpływu Kościoła na życie społeczne, a jeśli chcą, by się zwiększył, to w dziedzinie edukacji i wychowania.

O. Potocki przytoczył też badania, z których wynika, że spada odsetek wierzących, którzy stosują się do nauczania Kościoła. Mniej więcej połowa katolików deklaruje stosowanie się do nauczania Kościoła, zaś druga połowa wyznaje zasadę: jestem wierzący „na swój sposób”. Wynika stąd, że możemy mówić o wierze kościelnej i sprywatyzowanej – podkreślił socjolog z UW.

Zwrócił też uwagę, że zmianie ulegają także motywy wiary. Obok motywu tradycji i wychowania, znaczenia nabiera osobisty wybór.

Prelegent zanalizował też treść wiary. Badania wykazuję, że jest coraz bardziej selektywna – w 1997 r. w nieśmiertelność duszy wierzyło 76 proc. ankietowanych, w 2015 – 69. W Sąd Ostateczny w tym samych latach – 77 proc. wobec 70. Niemal co trzeci – 30 proc. ankietowanych deklarowało w 1997 wiarę w to, że zwierzęta mają dusze; w 2015 było ich już 36 proc.

– Selektywność wiary łączy się więc z synkretyzmem, z czerpania elementów z innych religii. Według badań CBOS 35 procent katolików w Polsce to katolicy ortodoksyjni i widać, jak bardzo ta liczba odbiega od wskaźnika deklarowanej wiary – wskazywał dominikanin.

Podobnie jest ze źródłem moralności – w 2005 46 proc. badanych wskazywało, że źródłem moralności jest sam człowiek, w 2013 tego zdania było 57 proc. badanych. W analogicznych latach tylko 27 proc twierdziło, że źródło moralności jest w Bogu, w 2013 tego zdania było tylko 19 proc. Zdaniem o. Potockiego radykalnie zmniejszyło się przekonanie, że źródłem moralności są prawa Boże, co oznacza sekularyzację moralności.

Duszpasterstwo nie może nie zauważać zjawiska selektywności wiary i sekularyzacji moralności, co więcej, powinna na te zjawiska odpowiadać – zakończył o. Potocki.