Półwiecze konstytucji „Lumen gentium”

W dniach 19-21 listopada na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim odbyło się sympozjum „Kościół, tajemnica i komunia”, związane z pięćdziesiątą rocznicą uchwalenia przez II Sobór Watykański Konstytucji dogmatycznej o Kościele „Lumen gentium”.

Sympozjum zostało zorganizowane przez Ośrodek Studiów i Badań nad Soborem Watykańskim II (należący do Uniwersytetu Laterańskiego) we współpracy z watykańską Kongregacją Nauki Wiary. Podczas czterech sesji zostało wygłoszonych 13 referatów. Prelegenci reprezentowali różne środowiska kościelne i akademickie z wielu krajów świata.

Pierwszą sesję otworzył referat kard. Gerharda L. Müllera, prefekta Kongregacji Nauki Wiary. Zauważył on, że właściwa hermeneutyka dokumentu polega na odczytaniu go w kontekście całej doktryny Vaticanum II oraz całego nauczania Kościoła. Omawiając etapy recepcji „Lumen gentium” wskazał, że nie uniknięto fałszywych interpretacji, które prowadziły do nieporozumień. Ważna rolę w ich wyjaśnieniu odegrał Synod Nadzwyczajny 1985 r. oraz interwencje i dokumenty Kongregacji Nauki Wiary. Jego zdaniem, trzeba pogłębić rozumienie Kościoła jako sakramentu świata, by wskazać na społeczne znaczenie i rolę Kościoła. Profesor Giovanni Tangorra z Uniwersytetu Laterańskiego mówił o genezie „Lumen gentium”, podkreślając zwłaszcza odnowę eklezjologiczną w pierwszej połowie XX w. Chodziło w niej o przezwyciężenie podziału na Kościół łaski (aspekt duchowy) i Kościół instytucjonalny (aspekt zewnętrzny i prawny), by móc owocniej ukazać Kościół jako rzeczywistość sakramentalną: Bożą i ludzką, duchową i widzialną – a także ukazać jego misyjną dynamikę. Profesor Gilles Ruthier z Uniwersytetu Laval w Kanadzie rozwinął rozumienie Kościoła jako sakramentu zbawienia. W pojęciu Kościoła – można tak powiedzieć – zawierają się strategie ewangelizacyjne Kościoła, z których najważniejsze jest nawrócenie osobiste wierzących.

W czasie drugiej sesji prof. Alexandra Semeraro z Papieskiego Instytutu Jana Pawła II, działającego przy Uniwersytecie Laterańskim, wygłosiła referat o recepcji rozdziału V konstytucji o powszechnym powołaniu do świętości. Rozdział ten można określić „sekretnym centrum doktryny Vaticanum II”. Kościół jest sakramentem świętości, który winien stawać się widoczny w życiu indywidualnym i całego Ludu Bożego. Tematem wystąpienia bpa Marcella Semerara z diecezji Albano była relacja między kolegialnością biskupów a prymatem papieskim. Bp Semeraro zwrócił uwagę m.in. na to, że należy na nowo podjąć wyrażone w encyklice „Ut unum sint” wezwanie Jana Pawła II do przemyślenia wykonywania prymatu Piotra w perspektywie ekumenicznej. Prof. Lorenzo Rosseti, rektor seminarium „Redemptoris Mater” w Albanii, mówił o recepcji rozdziału VII „Lumen gentium” o wymiarze eschatologicznym Kościoła i rozdziału VIII o Maryi w tajemnicy Chrystusa i Kościoła. Podkreślił, że zawarte w nich treści pomogły uwydatnić charakter zbawczy Kościoła. Warto wspomnieć, że kilkakrotnie w czasie sympozjum podkreślono także rolę religijności ludowej ze szczególnym uwzględnieniem maryjności, dostrzegając jej znaczenie dla misyjności Kościoła.

Podczas trzeciej sesji prof. Gilfredo Marengo z Papieskiego Instytutu Jana Pawła II mówił o recepcji konstytucji w magisterium papieży okresu posoborowego. Profesor Norman Tanner z Uniwersytetu Gregoriańskiego określił wkład Pawła VI w powstanie „Lumen gentium”. Przypomniał, że prawie jednomyślne uchwalenie konstytucji przez zgromadzenie soborowe jest wielkim osiągnięciem tego papieża. Problematykę misyjną omówiła prof. Sandra Mazzolini z Uniwersytetu Urbaniana, wskazując na relacje pomiędzy „Lumen gentium” a dekretem o misjach „Ad gentes” oraz konstytucją duszpasterską „Gaudium et spes”. Prof. Lubomir Žak poświęcił swój referat omówieniu konsekwencji ekumenicznych związanych z eklezjologią „communio”. Podkreślił, że wyznania chrześcijańskie różnią się w rozumieniu tego pojęcia eklezjologicznego, co utrudnia dialog teologiczny.

Czwartą sesję rozpoczął prof. Mathijs Lamberigts z Uniwersytetu Leuven w Belgii, mówiąc o wyzwaniu, jakie dla Kościoła stanowi sekularyzacja. Zauważył, że należy ukazać ludziom, którzy często tworzą swoje własne przekonania religijne, że przynależność instytucjonalna do Kościoła może być źródłem ich osobistego szczęścia. Prof. Carlos Galli z Papieskiego Uniwersytetu w Buenos Aires mówił o recepcji „Lumen gentium” w dokumentach Konferencji Biskupów Latynoamerykańskich, zwłaszcza w dokumencie z Aparecidy. Podkreślił, że reforma Kościoła dokonuje się na drodze „nawrócenia misyjnego”. W obrębie misji Kościoła szczególne miejsce zajmuje troska o ludzi ubogich. Sympozjum zakończyło wystąpienie kard. Luisa Antonia Taglego, metropolity Manili. Purpurat stwierdził, że Kościół w konstytucji „Lumen gentium” jest skierowany do świata, ponieważ taka jest tajemnica Boga, który stwarza i zbawia świat. Mówił o drogach recepcji konstytucji w dokumentach Konferencji Biskupów Azji. Kościół na kontynencie azjatyckim jest w dialogu z kulturami i z religiami. Prowadzi „dialog solidarności” z ludźmi ubogimi oraz upomina się o prawa chrześcijan, ponieważ w Azji są oni w wielu miejscach prześladowani. Filipiński kardynał podkreślił, że to zaangażowanie Kościoła w Azji wynika właśnie z eklezjologii zawartej w „Lumen gentium”.

Sympozjum pozwoliło zauważyć, jak bogatym źródłem przemyśleń i dzieł ewangelizacyjnych w życiu Kościoła w ciągu minionego półwiecza była konstytucja o Kościele. Jak podkreślił jednak jeden z prelegentów, recepcja soborów rozkłada się na stulecia, jesteśmy więc na początku drogi ku wcieleniu w życie wskazań tej konstytucji i twórczego rozwijania zawartych w niej treści.