Poznań: państwo nie może odmówić lekarzowi prawa do klauzuli sumienia

Prawo do zachowania klauzuli sumienia nie oznacza, że lekarz z powodu sumienia odmawia leczenia, a jego działanie zagraża zdrowiu lub życiu pacjenta – podkreślają członkowie Rady Społecznej przy Arcybiskupie Poznańskim. Rada przypomina, że klauzula sumienia występuje w prawodawstwie większości państw demokratycznych, a prawo do niej gwarantuje Konstytucja RP.

Oświadczenie na ten temat zaprezentowali dziennikarzom członkowie rady, wybitny prawnik i konstytucjonalista – prof. Wojciech Łączkowski, i uznani lekarze – prof. Janusz Gadzinowski i dr hab. Szczepan Cofta.

– Zadziwiająca jest konieczność tłumaczenia się z postępowania zgodnego z przysięgą Hipokratesa, nakazującą chronić życie i zdrowie pacjenta – mówił podczas konferencji prasowej dr hab. Cofta. – Krytykowanie lekarzy za deklarowanie swojej wiary świadczy co najmniej o nieznajomości Konstytucji, a zarzuty, że ich postępowanie zagraża życiu lub zdrowiu pacjentów są absurdalne, skoro jest dokładnie odwrotnie – zaznacza prof. Łączkowski.

W wydanym dziś oświadczeniu czytamy, że „tocząca się obecnie debata publiczna na temat klauzuli sumienia dotyczy trzech powiązanych ze sobą wymiarów: medycznego, prawnego i religijnego”, a istotą powołania lekarskiego jest „ochrona życia i zdrowia ludzkiego”.

„Współcześnie ujawniają się niestety fakty wciągania lekarzy w działania wykraczające poza tak określone zadania, a jednocześnie wpływania na ograniczanie właściwej zawodowi autonomii” – uważają członkowie rady. Ich zdaniem całkowicie zaprzecza istocie wykonywania zawodu lekarza przerywanie ludzkiego życia.

„Prawo do zachowania klauzuli sumienia nie oznacza, że lekarz z powodu sumienia odmawia leczenia. Nigdy zapewne nie zdarzyło się, by działanie lekarza powołującego się na klauzulę sumienia zagroziło zdrowiu lub życiu pacjenta. W praktyce wydaje się, że ryzyko powoływanie się na nią pojawia się w przypadku oczekiwania od lekarza świadczeń medycznych wykraczających poza istotę zawodu, jaką wyrażono powyżej” – czytamy w oświadczeniu rady.

Rada Społeczna uważa także, że dla „lekarzy, którzy traktują swoje działania jako misję ochrony życia i zdrowia ludzkiego, dyskusja o klauzuli sumienia ma wymiar niepokojący i dramatyczny, gdyż lekarz – jak każdy człowiek – ma obowiązek postępować zgodnie ze swoim sumieniem definiowanym jako głębokie przekonanie moralne, a postępując niezgodnie ze swoim sumieniem traci właściwe odniesienie w stosunku do pacjenta oraz do siebie samego”.

Oświadczenie rady szczególny nacisk kładzie na wymiar prawny zagadnienia. Zarówno bowiem Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, jak Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej czy prawo europejskie, zawarte w Rezolucji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, potwierdzają prawo do wolności sumienia każdego człowieka. „Wolność sumienia jest zatem atrybutem państwa demokratycznego, który odróżnia je od państwa totalitarnego. Wychodząc z tego przepisu stwierdzamy, że prawo to dotyczy nie tylko lekarza jako osoby, ale przysługuje także instytucjom medycznym” – czytamy w oświadczeniu rady.

W świetle rezolucji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy żaden szpital nie może być dyskryminowany z powodu respektowania wolności sumienia, gdyż „także szpital nie ma obowiązku udzielenia takiego świadczenia, które jest etycznie nie do zaakceptowania”.

Rada postuluje też szybką nowelizację polskiego prawa, które zawiera wewnętrzną sprzeczność. „Z jednej strony wyraża bowiem szacunek dla przekonań lekarza, stwarzając mu możliwość uchylenia się od czynów niezgodnych z jego sumieniem, a z drugiej strony zobowiązuje go do pomocy w wykonaniu takich czynów przez inne osoby. Nałożony na niego obowiązek jest więc niezgodny z przyznanym mu niezbywalnie uprawnieniem. Jest to poważna wada prawa, prowadząca do sprzecznych ocen tej samej sytuacji” – czytamy w oświadczeniu rady.

W tym kontekście autorzy oświadczenia przypominają, że Trybunał Konstytucyjny potwierdził już uznanie autonomiczności norm etycznych w stosunku do norm prawnych, a zatem „klauzula sumienia jest globalnie uznanym prawem każdego lekarza, tak jak jest prawem każdego człowieka”, i „uniemożliwienie powołania się na klauzulę sumienia i odmowy wykonania lub udziału w procedurze aborcji powodowałoby nie tylko poważny uszczerbek moralny, lecz także naruszenie przepisów prawa międzynarodowego i krajowego, w tym zawodowego”.

Rada zauważa, że klauzula sumienia łączy się ściśle z kontekstem religijnym. „Dla ludzi wierzących w Boga, w tym dla katolików, wszelka działalność mająca na celu przerywanie ludzkiego życia w jakiejkolwiek jego fazie i stanie zdrowia, jest niedopuszczalna. Katolicy powinni także realizować naukę społeczną Kościoła katolickiego, m.in. uznającą, iż niedopuszczalne są sztuczne metody ograniczania prokreacji” – czytamy w oświadczeniu.

W skład Rady Społeczna przy Arcybiskupie Poznańskim wchodzą reprezentanci różnych środowisk życia naukowego, kulturalnego i społecznego, wśród nich są wybitni profesorowie Polskiej Akademii Nauk i poznańskich uczelni.