Poznań: sesja naukowa w stulecie śmierci abp. Likowskiego

O życiu, posłudze na rzecz Kościoła i zamiłowaniach abp. Edwarda Likowskiego, Prymasa Polski, w setną rocznicę jego śmierci, dyskutowano podczas sesji naukowej „Zapomniany wielki Polak…100. rocznica śmierci Prymasa Polski arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego Edwarda Likowskiego (1915-2015)” w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu.

Sympozjum zorganizował Oddolny Komitet Społeczny upamiętniający 100. rocznicę śmierci Prymasa Polski abp. Edwarda Likowskiego oraz Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu.

W słowie wstępnym delegat abp. Stanisława Gądeckiego, ks. prał. Jan Stanisławski podkreślił, że mówiąc o abp. Likowskim, nie można pominąć faktu, że był on wybitnej klasy naukowcem i patriotą. Zapisał się też w szczególny sposób w dziejach Kościoła, kierując dwiema archidiecezjami w niełatwych czasach zaborów.

Życiorys urodzonego we Wrześni 26 września 1836 r. prymasa Polski przypomniał ks. dr hab. Robert Kufel, dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Zielonej Górze. Zwrócił uwagę na jego zaangażowanie w pomoc materialną klerykom, by mogli ukończyć studia. Jak rzadko kto, znał duchowieństwo i problemy kościelne. Był przez ok. 20 lat wychowawcą alumnów, a 28 lat pracował w administracji kościelnej. − Abp Likowski uważał, że jeśli zabraknie księży, to Kościół zostanie mocno osłabiony − zauważył prelegent.

Ks. dr hab. Kufer zaznaczył, że abp Likowski wspierał w rządach diecezją trzech swoich poprzedników − abp Halkę Ledóchowskiego, Dindera i Stablewskiego. Podkreślił też, że był typem naukowca. Interesował się w szczególności historią Kościoła, tematyką unii brzeskiej i dziejami prawa kanonicznego. − Był zasłużonym organizatorem życia naukowego w Poznaniu, inicjatorem wielu sesji naukowych, członkiem, a później prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk − przypomniał dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Zielonej Górze.

Mateusz Hurysz z Wydziału Historycznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wskazał na czynniki, które kształtowały działalność abp. Likowskiego w czasie I wojny światowej. − Historiografia PRL−u przedstawiała go niesprawiedliwie tylko jako polityka, pomijając zupełnie jego zaangażowanie duszpasterskie na rzecz rodzin walczących na froncie żołnierzy i samych uczestników działań wojennych − stwierdził Hurysz. Zwrócił uwagę, że aprobatę wobec wyboru na urząd arcybiskupa poznańskiego i gnieźnieńskiego musiał wyrazić król pruski.

Przyszły prymas Polski zabiegał, by mimo obowiązku pełnienia służby wojskowej, księża mogli pozostać w parafiach. Wystosowywał apele o modlitwę w intencji pokoju. Organizował zbiórki pieniężne na rzecz poszkodowanych w wojnie, wspierał rodziny żołnierzy, angażował się w pomoc jeńcom. Prelegent podkreślił, że rzadko wspomina się o dobroczynnej działalności abp. Likowskiego. − Metropolita poznańsko-gnieźnieński wspierał materialnie Czerwony Krzyż, Towarzystwo Pań Wincentyńskich, Towarzystwo Opieki nad Dziećmi − zauważył Hurysz.

Uczestnicy sympozjum mogli też zobaczyć dokumenty dotyczące abp. Likowskiego, przechowywane w poznańskim Archiwum Archidiecezjalnym. Bullę nominacyjną na biskupa pomocniczego archidiecezji poznańskiej i gnieźnieńskiej podpisaną przez papieża Leona XIII, list papieża Benedykta XV z jego osobistym podpisem czy nominację dla bp. Likowskiego na prezesa Towarzystwa Przyjaciół Nauk, wystosowaną przez zarząd Towarzystwa zaprezentował ks. Rafał Rybacki, kustosz Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu.

W czasie konferencji zbierano podpisy pod propozycją nadania nazwy ulicy abp. Edwarda Likowskiego, która zostanie złożona w Urzędzie Miasta.

Sesja odbyła się pod patronatem honorowym abp. Stanisława Gądeckiego, metropolity poznańskiego.

Abp Edward Likowski urodził się we Wrześni 26 września 1836 r. Od 1850 r. był uczniem Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Ostrowie, a następnie Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie zdobył świadectwo dojrzałości. Po maturze zgłosił się do seminarium duchownego w Poznaniu, lecz został skierowany – przez abp. Przyłuskiego – na studia teologiczne w Münster, gdzie uzyskał licencjat i doktorat.

Praktyczne przygotowanie do kapłaństwa odbył w seminarium gnieźnieńskiemu. Został wyświęcony na kapłana 21 grudnia 1861 r. Po kilku miesiącach wikariatu w Kcyni rozpoczął nauczanie religii w gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie został zastępcą kierownika (subregensem) alumnatu. W 1865 r. podjął wykłady z zakresu historii Kościoła i prawa kanonicznego. Po dwóch latach (1867) abp Halka Ledóchowski ustanowił go regensem tegoż seminarium, co zazwyczaj wymaga dużego doświadczenia życiowego.

Kiedy abp Ledóchowski znalazł się w Rzymie, Likowski towarzyszył mu jako teolog podczas I Soboru Watykańskiego (1869-1870). W 1874 r. odbył kilkumiesięczną karę więzienia za to, że nie zdradził nazwiska tajnego administratora diecezji. W czasie Kulturkampfu (1881-1887) wszedł w skład tajnego zarządu archidiecezją. W 1887 r. został biskupem pomocniczym poznańskim, a w 1914 − arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim.

Zmarł w rezydencji arcybiskupów poznańskich dnia 20 lutego 1915 roku. Jego rządy w diecezji trwały zaledwie 5 miesięcy, natomiast od 30 lat był kandydatem na ten urząd, stale odrzucany przez władze pruskie. Kiedy umarł, kilkadziesiąt tysięcy osób przybyło do rezydencji, gdzie wystawiono ciało zmarłego, aby się z nim pożegnać i pomodlić.

Został pochowany w katedrze poznańskiej.