Praga: biskup Václav Maly kończy 75 lat

W niedzielę 21 września  kończy 75 lat biskup pomocniczy w Pradze Václav Maly. Był rzecznikiem ruchu praw obywatelskich Karty 77 podczas Aksamitnej Rewolucji w 1989 roku pojawił się na Placu Wacława u boku Václava Havla. Ostatecznie jednak Václav Maly został bardziej zaangażowanym biskupem niż politykiem.

Václav Maly jest biskupem od niemal ćwierć wieku i prawdopodobnie jeszcze przez kilka lat pozostanie na tym urzędzie. Wcześniej wiódł niezwykłe życie polityczne: jako działacz na rzecz praw obywatelskich w socjalistycznej Czechosłowacji, jako głos ostrzegawczy i pocieszyciel młodej jeszcze czeskiej demokracji i w Unii Europejskiej.

Urodzony w 1950 roku w stolicy Pradze, w młodości  Maly był świadkiem powrotu księży z komunistycznych więzień w drugiej połowie lat 60. i angażowali się w „Praską Wiosnę”. „To był bardzo owocny czas, również w życiu kulturalnym” – wspominał w wywiadzie dla niemiecką agencją katolicką KNA w 2018 roku: „W Pradze pojawiły się nowe teatry i czasopisma. Byłem zachwycony i dużo czytałem”.

Stłumienie Praskiej Wiosny i inwazja wojsk Układu Warszawskiego w sierpniu 1968 roku były szokiem dla ówczesnego 18-latka: „Wcześniej pojawiły się pewne sygnały, że coś może się wydarzyć. Ale brutalnej inwazji w takiej formie nikt się nie spodziewał”. W 1969 roku doszło do czystek w samej Partii Komunistycznej, w społeczeństwie i w Kościele. Te wydarzenia skłoniły go do tego, aby zostać księdzem, wspomina obecny biskup: „Po Praskiej Wiośnie widziałem, jak ludzie się zmieniają i stają się bardziej ostrożni”. Chciał więc pokazać, „że warto wyznawać Ewangelię”.

Więzienie za „działalność wywrotową”

Wyświęcony w 1976 roku, Maly był jednym z niewielu księży, którzy w lutym 1977 roku podpisali Kartę 77, deklarację praw człowieka, która domagała się sprawiedliwości i wolności w Czechosłowacji. Efektem był zakaz wykonywania zawodu księdza, prześladowania ze strony tajnej policji, a w 1979 roku siedem miesięcy więzienia za „działalność wywrotową”.

W latach 1980–1986 ks. Maly pracował jako palacz w praskich hotelach; ponadto w latach 1981–1982 był rzecznikiem Karty 77. Jako ksiądz pracował w ukryciu, sprawując Eucharystię „w mieszkaniach, a latem w lesie w małych grupach”, w ukryciu prowadził studia biblijne i wykłady, udzielał sakramentów i pisał. Jak wspomina, lata spędzone w opozycji były dla niego „bardzo cenne”, ponieważ „mógł nawiązać dialog z ludźmi o bardzo różnych poglądach ideologicznych”.

Do 1989 roku Karta 77 opublikowała 572 dokumenty dotyczące szerokiego spektrum tematów: praw człowieka, mniejszości, środowiska, kultury i historii. Bp Maly nazywa ją „szkołą demokracji”, w której ludzie o bardzo różnych poglądach mimo wszystko potrafili dojść do porozumienia. W zastraszonym społeczeństwie ruch ten pozostawał jednak w dużej mierze odizolowany: do upadku komunizmu do Karty 77 przystąpiły zaledwie 1883 osoby.

Symboliczna postać „Aksamitnej Rewolucji”

Podczas „Aksamitnej Rewolucji” jesienią 1989 roku bp Maly stał się jedną z jej symbolicznych postaci. U boku pisarza, a później prezydenta Václava Havla (1936–2011), moderował zdecydowane, masowe demonstracje przeciwko reżimowi komunistycznemu na placu Wacława. Jednak mimo ogromnej popularności,  nie zajął się później polityką – o której mówił: „największa pokusa mojego życia” – lecz powrócił do ołtarza jako ksiądz. W grudniu 1996 roku papież Jan Paweł II mianował go biskupem pomocniczym.

Jednak nawet jako biskup, Maly zawsze pozostawał głęboko polityczny, będąc głosem ostrzegawczym i motywatorem obywatelskim. Wielokrotnie wzywał współobywateli do większego udziału w procesach demokratycznych. Wolność przyszła „jak dar” w 1989 roku, powiedział w 2013 roku agencji KNA,  „ale ludzie zapominają, że sami są wezwani”.

Bp Maly jest przekonany, że dobrze funkcjonujące społeczeństwo obywatelskie może powstać tylko dzięki wspólnemu działaniu. „Tej atmosfery współpracy nie są w stanie zarządzić nawet najlepsze prawa. Muszą ją sobie wywalczyć sami ludzie”. “Wolność biskup, jest trudną rzeczą. Wielu uważa, że wolność ogranicza się do ich życia osobistego, ale przede wszystkim musi podjąć wysiłek człowiek wyzwolony, bo wolność to misja na całe życie” – powiedział bp Maly. Z hotelowego palacza stał się palaczem demokracji.