Prawie wszyscy Polacy kojarzą ten budynek. Msza jest tu odprawiana tylko raz w roku

W Rotundzie św. Mikołaja, romańskiej kaplicy na Wzgórzu Zamkowym w Cieszynie, odprawiona dziś zostanie Msza św. W tym najstarszym i najcenniejszym zabytku na Ziemi Cieszyńskiej liturgia celebrowana jest tylko raz w roku – w dniu wspomnienia patrona dzieci i ubogich, a jednocześnie patrona unikatowej budowli. Wizerunek cieszyńskiej Rotundy jest na rewersie banknotu dwudziestozłotowego z Bolesławem Chrobrym.

W okrągłej budowli z przełomu XI i XII wieku mieści się około 100 osób. Dziś wieczorem sprawowana będzie tu Msza św. roratnia dla dzieci.

Rotunda przez szereg stuleci była kaplicą zamkową pod wezwaniem św. Mikołaja. Zbudowano ją z kamienia łupanego i ciosów wapiennych. Do nawy na planie koła przystaje od wschodu, oddzielona od niej trzema schodkami półkolista absyda. Średnica nawy mierzy 6,4 m; wysokość od podstawy sklepienia 11,3 m.

Początkowo rotunda spełniała funkcję ośrodka administracji kościelnej cieszyńskiej kasztelanii oraz była kościołem parafialnym. Według jednej z hipotez, rotunda użytkowana była także jako kaplica grodowa, a przy niej znajdował się najstarszy cmentarz parafialny Cieszyna, gdzie chowano naczelników kasztelanii i członków ich rodzin oraz rycerzy.

Rotundę przebudowano w XIV wieku. Podwyższono wówczas poziom wnętrza i położono posadzkę. W czasie pożaru w 1484 roku budowla uległa zniszczeniu. Konstrukcja została gruntownie przebudowana w 1839 roku. Prace konserwatorskie ukończone w 1955 roku przywróciły budowli jej pierwotną postać i odsłoniły dawny poziom ulicy.

Od 1995 wizerunek cieszyńskiej Rotundy jest na rewersie banknotu dwudziestozłotowego z Bolesławem Chrobrym.