Prezentacja polskiego tłumaczenia watykańskiego dokumentu o sztucznej inteligencji

O różnicach między sztuczną inteligencją a świadomością ludzką, o etycznych zagadnieniach związanych z użyciem sztucznej inteligencji oraz o tym, czy sztuczna inteligencja może mieć zastosowanie w duszpasterstwie – mówili uczestnicy konferencji prasowej „Kościół wobec AI”, podczas której zaprezentowano polskie tłumaczenie watykańskiego dokumentu nt. sztucznej inteligencji „Antiqua et nova”. W konferencji, które odbyła się w Sekretariacie KEP w Warszawie wzięli udział specjaliści od tematu sztucznej inteligencji: ks. dr hab. Józef Kloch, profesor UPJPII oraz prof. Jerzy Surma z SGH. Spotkanie poprowadził red. Tomasz Królak z KAI.

– Stolica Apostolska wydała dokument z powodów oczywistych: sztuczna inteligencja wchodzi w każdą dziedzinę naszego życia – powiedział red. Królak. Cytując watykański dokument zwrócił uwagę, że użycie pojęcia „sztuczna inteligencja” może być mylące, gdyż na AI patrzeć należy nie tyle jako sztuczną formę inteligencji, co raczej jeden z jej produktów.

– To bardzo poważny i dobry dokument – powiedział ks. prof. Józef Kloch odnosząc się do treści „Antiqua et nova”. Jak podkreślił, spotkały się w nim i teologia i filozofia i zagadnienia sztucznej inteligencji. Zwrócił uwagę, że zwykle tego rodzaju teksty adresowane są „do wszystkich ludzi dobrej woli”. Tym razem adresaci są bardzo konkretni: to rodzice, nauczyciele, duszpasterze i biskupi a także świat nauki.

Ks. prof. Kloch zaznaczył, że w dokumencie zabrakło mu nieco odwołania do nauk przyrodniczych, jako tych, które mówią o umyśle. Wymienił w tym kontekście noblistę, Roberta Penrose’a, podejmującego refleksję nad świadomością i wyrażającego przekonanie, że nie wiemy jak świadomość powstaje i być może nigdy nie będziemy wiedzieli. Prelegent podkreślił, że sztuczna inteligencja symuluje ludzki umysł, świetnie sprawdza się w analizie czy modelowaniu systemów, ale nie ma dostępu do rzeczywistości, ucieleśnienia; obca jest jej tez poezja czy miłość, co m.in. sprawia, że różnice między inteligencją ludzką a sztuczną są znaczące.

Prof. Surma mówił o użyciu sztucznej inteligencji na wojnie – w postaci m.in. silnie rozwijających się systemów autonomicznych, które już dziś są stosowane, np. w strefie Gazy. Zwracał też uwagę na „deep fake” jako element wojny informacyjnej. Podkreślił, że dziś jesteśmy na początku wielkiej zmiany, która prawdopodobnie w ciągu najbliższych 15 lat przemodeluje nasz świat jeszcze bardziej niż to miało miejsce w przypadku Internetu. – To bardzo dobrze, że na tak wczesnym etapie pojawił się dokument papieski, bo to jest dla nas lekcja, jak się odnaleźć w tym świecie – powiedział.

Ks. prof. Kloch zwrócił uwagę na to, że od strony etycznej to człowiek jest odpowiedzialny za to, jak zostanie zastosowana sztuczna inteligencja. Szczególną odpowiedzialność ponoszą rodzice i wychowawcy. – Dziś już zbieramy owoce kłamstw i oszczerstw w internecie, borykamy się z uzależnieniem od telefonów i mediów społecznościowych, choć początkowo osiągnięcia związane z nowymi formami komunikacji przyjmowane były z euforią – mówił.   Zauważył, że w dokumencie „Antiqua et nova” znajduje się wiele nawiązań do „Rzymskiego apelu o etyczną sztuczną inteligencję”, podpisanego m.in. przez przedstawicieli 3 religii abrahamowych oraz szefów największych technologicznych firm.

Prof. Surma przestrzegał przed zagrożeniami związanymi ze sztuczną inteligencją. Zaznaczył, że już teraz trwają badania, w wyniku których będziemy mieć do dyspozycji swego rodzaju sztucznych osobistych asystentów, bardzo dobrze zorientowanych w naszych opiniach, gustach, wartościach i poglądach, którzy będą mogli nam podpowiadać rozmaite decyzje począwszy od drobnych, związanych z zakupami, po całkiem poważne. – Może to być niebezpieczna, silnie uzależniająca technologia – mówił profesor. Zwracał uwagę, ze jako użytkownicy powinniśmy być świadomi ewentualnych zagrożeń. Podkreślał też, że uzyskanie samoświadomości przez technologię to na razie science fiction. Nawet przy systemach autonomicznych, wciąż stoi za tym człowiek i to człowiek jest za to odpowiedzialny.

Prelegenci zastanawiali się też nad możliwościami wykorzystania AI w Kościele i w pracy duszpasterskiej.  Zwracali uwagę na przydatność w sferze organizacji pracy w parafii, struktur kościelnych, współdziałania, pracy Caritas, korzystania z tłumaczeń. Mówili, że być może w jakimś wymiarze może być ona wykorzystywana w homiliach. Podkreślali jednak, że z całą pewnością księża nie zostaną zastąpieni przez sztuczna inteligencję.

Nota „Antiqua et nova” została przygotowana przez Dykasterie Nauki Wiary oraz Kultury i Edukacji Stolicy Apostolskiej. Dokument opublikowany 28 stycznia 2025 r. został właśnie w pełni przetłumaczony na język polski. To oficjalne watykańskie tłumaczenie „Antiqua et nova” podkreśla wyzwania i możliwości rozwoju sztucznej inteligencji (AI) w dziedzinie edukacji, ekonomii, pracy, zdrowia, stosunków międzynarodowych i międzyludzkich oraz w kontekście działań wojennych.

Opracowanie szczegółowo i wyważony sposób wymienia korzyści z niej płynące, do których rozwijania wręcz zachęca jako „części współpracy” człowieka z Bogiem „w doprowadzaniu widzialnego stworzenia do doskonałości”, jak i zagrożenia związane ze sztuczną inteligencją. Pomimo wyważonego stanowiska w Nocie pobrzmiewa i niepokój – dotyczy on wszystkich innowacji, których skutki pozostają wciąż nieprzewidywalne – nawet tych, które obecnie wydają się nieszkodliwe, jak generowanie tekstów i obrazów.

ANTIQUA ET NOVA Nota na temat relacji pomiędzy sztuczną inteligencją a inteligencją ludzką [PDF]