Prof. Dudek:wydarzenia w Wierzbicy były alegorią konfliktu między władzami PRL a Kościołem

O represjach władz PRL wobec Kościoła katolickiego dyskutowali uczestnicy panelu, który odbył się 27 lutego w Resursie Obywatelskiej w Radomiu. Wśród prelegentów byli: prof. Antoni Dudek z IPN, ks. prof. Bogdan Stanaszek i dr Szczepan Kowalik, autor książki "Konflikt wyznaniowy w Wierzbicy. Niezależna parafia w polityce władz PRL (1962-1977)". Organizatorami spotkania były: radomska delegatura IPN, Kuria Diecezji Radomskiej oraz Resursa Obywatelska w Radomiu. W spotkaniu uczestniczył m.in. prezes IPN Łukasz Kamiński.

Prof. Antoni Dudek, członek Rady Instytutu Pamięci Narodowej mówił, że w latach 50-tych ubiegłego wieku nie udało się komunistom rozbić jedności Kościoła, nawet przez zaangażowanie "księży patriotów". Różne szacunki mówią, że było ich około tysiąca, a więc 10 procent wszystkich księży w kraju.

Przypomniał, że w okresie rządów Władysława Gomułki, po krótkotrwałej odwilży w stosunkach państwo-Kościół, przyszedł kolejny okres walki z Kościołem. – Zaczęto wycofywać pozwolenia na budowę kościołów, dochodziło do wielu przypadków usuwania księży z zajmowanych przez nich nieruchomości i w tym kontekście należy traktować wydarzenia, o których mówi książka dr. Szczepana Kowalika. Badając po raz pierwszy źródłowe dokumenty w tej sprawie uświadomiłem sobie, że był to konflikt o randze ogólnopolskiej. Od nieporozumień na linii proboszcz-wikary, władze komunistyczne postanowiły wykorzystać ten konflikt do osłabienia Kościoła – mówił prof. Dudek.

Dodał, że model wierzbicki komuniści chcieli przenieść do innych miejscowości. Niezależne parafie udało się jeszcze utworzyć w Gądkowie i Kamionce. Ale dzięki zaangażowaniu biskupa Piotra Gołębiowskiego i wreszcie samego Prymasa Wyszyńskiego, udało się zażegnać kilkuletni konflikt. – Można powiedzieć, że wydarzenia w Wierzbicy były alegorią konfliktu między władzami PRL a Kościołem – powiedział prof. Dudek.

Z kolei historyk ks. prof. Bogdan Stanaszek odnosząc się sporu wierzbickiego przypomniał nazwiska osób, które odpowiadały za realizacje polityki antykościelnej w ówczesnym województwie kieleckim m.in. pierwszego sekretarza KW PZPR Franciszka Wachowicza, czy kierownika wydziału ds. wyznań Stefana Jarosza. Przypomniał, że naczelną zasadą, którą realizowały władze komunistyczne, było dążenie do dezintegracji duchowieństwa, czyli stara zasada "dziel i rządź". Ponadto władze pozyskiwały agentów w środowisku kościelnym i tworzyły ruch "księży patriotów". – Narzędziem walki z Kościołem była polityka podatkowa. Wszystko prowadziło do tego, aby Kościół nie mógł nic zrobić. Były to jednak działania nieprzemyślane, bowiem Kościół z takich prób wychodził jeszcze silniejszy – mówił ks. Stanaszek. Przypomniał, że w 1964 roku w diecezji sandomierskiej było zarejestrowanych 44 księży, jako tajni współpracownicy. W tamtym okresie w diecezji było w sumie 580 duchownych. Przy okazji ks. prof. Stanaszek zwrócił uwagę na groźnego współpracownika o pseudonimie "Wonkop", który został rozpracowany przez samych księży. – W tamtych czasach postawa władz PRL wobec Kościoła była ostra i bezpardonowa – powiedział ks. Stanaszek.

Przypomnijmy, że w latach 60-tych ubiegłego wieku nastąpił wewnętrzny konflikt w lokalnych strukturach Kościoła. Władze komunistyczne doprowadziły przy pomocy służby bezpieczeństwa do powstania tzw. parafii narodowej, niezależnej od władz kościelnych. Doszło do tzw. "wierzbickiej wojny z biskupem", o której pisały ogólnopolskie gazety. Wydarzenia z lat 1961-68 koncentrowały uwagę ówczesnej propagandy. Drobny incydent urósł do rangi problemu, gdzie próbowano rozbić jedność Kościoła. Doszło do porwania księdza biskupa Piotra Gołębiowskiego. Sprawę opisywano kilkakrotnie, jednak książka Szczepana Kowalika, oparta na jego pracy doktorskiej jest najpełniejszym kompendium wiedzy na ten temat. Autor tworząc ją opierał się zarówno na aktach znajdujących się w zasobach IPN, jak również Archiwum Państwowego oraz dokumentach diecezjalnych. Książka zawiera także relacje świadków a uzupełnieniem jest dużo zdjęć.