Prof. Rotfeld: Wojna w Ukrainie jest wojną o wartości

Motywem wojny jest utrzymanie władzy przez Putina i jego otoczenie, dla którego proeuropejski wybór Ukrainy jest wyzwaniem a zarazem zapowiedzią, że podobne zmiany mogą nastąpić również w Rosji. Zatem jest to wojna o wartości – powiedział prof. Adam Daniel Rotfeld, który na Uniwersytecie Warszawskim wygłosił wykład zatytułowany: „Napaść Rosji na Ukrainę – cele, motywy, oczekiwania”.

Prof. Rotfeld przeprowadził analizę konfliktu rosyjsko-ukraińskiego, kreśląc głębokie aksjologiczne spojrzenie na toczoną przez Rosję wojnę. Mówiąc o korzeniach zbrojnej agresji Rosji zauważył, że przyczyny wojny nie są, jak to się ogólnie określa, geopolityczne.

– Przyczyny napaści Rosji na Ukrainę mają charakter wewnątrzrosyjski. To jest moje osobiste przekonanie – mówił profesor. – Motywem jest utrzymanie władzy przez Putina i jego otoczenie, dla którego proeuropejski wybór Ukrainy jest wyzwaniem a zarazem zapowiedzią, że podobne zmiany mogą nastąpić również w Rosji. Zatem jest to wojna o pryncypia i wartości, a nie o przestrzeń, ziemię czy bogactwa naturalne.

Były minister spraw zagranicznych starał się zarysować, na czym polega specyfika tej wojny, czym ona się różni od innych konfliktów zbrojnych. – Ta wojna w Ukrainie różni się od innych wojen tym, że w rosyjskim myśleniu o wyjściu z powstałej sytuacji nie jest wyobrażalny powrót do status quo ante, z kolei dla Ukraińców nie ma innego wyboru niż wybór dokonany na rzecz pełnej, a nie ograniczonej suwerenności, wolności i demokracji – powiedział dyplomata.

Prof. Rotfeld udowadniał, że konflikt jest też zderzeniem systemów wartości. – Rosja obrała strategię polityczną powrotu do imperialnego świata, do nowego „koncertu mocarstw”, a takie podejście zakłada, że sąsiadujące z nią państwa mają na podobieństwo Cesarstwa Rzymskiego pogodzić się z wyznaczoną im rolą swoistych buforów i mają oddzielać Rosję od świata demokracji i wolności, który w jej rozumieniu jest nieakceptowalny i nieuchronnie skazany na upadek – zauważył prof. Rotfeld.

Według niego napastnicza Rosja i zaatakowana Ukraina operują całkiem odmiennymi pojęciami, językami komunikacji społecznej, politycznej, wojskowej, ale również i semantycznej. Tak na przykład Rosja zapożyczyła z koalicji antyhitlerowskiej określenie celów tej wojny: „denazyfikację” i „demilitaryzację” – zauważył profesor. – Cała ta semantyka polityczna jest całkowicie nieadekwatna do rzeczywistych celów wojny. W istocie bardziej odnoszą się one do samej Rosji, która zamiast programowanej bez powodzenia modernizacji obrała strategię militaryzacji i stopniowej faszyzacji, choć nigdy w oficjalnym języku do tego się nie przyznawała – powiedział wykładowca.

– W rzeczywistości, parafrazując język starej propagandy, Rosja stała się państwem faszystowsko-konserwatywnym w formie i nacjonalistycznym w treści – skonstatował znawca stosunków międzynarodowych.

Analizując stosunek Rosji do Ukrainy, prof. Rotfeld zauważył, że Rosja zakwestionowała prawo Ukrainy do samostanowienia, arbitralnie uznała, że jest ona częścią „ruskiego świata” złożonego z Wielkorusi, Małorusi – jak to sama określa: „sztucznie uznanej przez Lenina jako Ukraina”, i Białorusi. Według profesora, Rosja uważa, że Ukraina ponadto wymaga „desatanizacji”, co wytycza na czas wojny zadania dla Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej z obecnym patriarchą Cyrylem.

W końcowej części wykładu prof. Rotfeld przedstawił, jakie są szanse na zakończenie wojny. – Moja odpowiedź brzmi: wojna między Rosją a Ukrainą nie zakończy się, dopóki w Rosji nie nastąpią fundamentalne zmiany, bo skoro wojna prowadzona przez Rosję w Ukrainie ma korzenie i przyczyny wewnętrzne, to jej trwałe i pokojowe zakończenie możliwe jest tylko wówczas, kiedy Rosja obierze drogę do demokracji i przyłączy się do globalnej demokratycznej wspólnoty.

W swoim wystąpieniu na Uniwersytecie Warszawskim profesor Adam Daniel Rotfeld odwoływał się do osobistych wspomnień jako dyplomaty i ministra spraw zagranicznych, przytaczając m.in. rozmowy, jakie odbył z dwoma prezydentami Rosji – Gorbaczowem i Putinem. Nie zabrakło też anegdot.

Wykład prof. Rotfelda zorganizowany przez Uniwersytet Warszawski odbył się w ramach cyklu „8 Wykładów na Nowe Tysiąclecie”.

***

Prof. Adam Daniel Rotfeld ur. 4 marca 1938 w Przemyślanach (obecnie Ukraina), dyplomata, polityk badacz stosunków międzynarodowych, profesor nauk humanistycznych, latach 2001–2005 wiceminister spraw zagranicznych, w 2005 – minister spraw zagranicznych.