Prymas dwóch epok

42 ogólnopolska konferencja historyków zakonnych dotyczyła osoby prymasa Józefa Glempa, sługi Kościoła i narodu w okresie stanu wojennego oraz demokratycznych przemian ustrojowych.

Wydarzenie naukowe zorganizował Ośrodek Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL oraz Komisja Historyczna przy Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych, w dn. 17-18 maja br. w Warszawie.

Podczas konferencji bp A. F. Dziuba, wieloletni i jeden z najbliższych współpracowników kard. J. Glempa, przypomniał prymasa jako pasterza przewodzącego Kościołowi bez nadmiernej wrzawy, który w każdym Polaku potrafił dostrzec sukcesy ojczyzny i  jej porażki. Dawny sekretarz prymasa, zauważył, że „trochę późno, ale z determinacją i wbrew sprzeciwom” kard. J. Glemp podjął się realizacji narodowego wotum wdzięczności – budowy Świątyni Opatrzności Bożej. Referat ordynariusza diecezji łowickiej poprzedził wykład inauguracyjny prof. Jerzego Kłoczowskiego, na temat przemian kościelnych i międzynarodowych w XX wieku.

G. Bartoszewski OFM Cap. w swoim wystąpieniu podkreślał, jak wiele uwagi prymas J. Glemp poświęcał misji ludzi świętych w dziejach narodu. Przypomniał bliską oraz wyjątkową postać wśród beatyfikowanych i kanonizowanych Polaków, jaką był dla prymasa błogosławiony ks. J. Popiełuszko. Z kolei prowadzący konferencję, prof. H. Gapski, przedstawił relacje kard. J. Glempa ze środowiskiem akademickim Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Prof. J. Żaryn, redaktor naczelny nowego miesięcznika „Sieci historii”, przeanalizował postawy przyjmowane przez J. Glempa – młodego kapłana, następnie biskupa i zwierzchnika Kościoła żyjącego w rzeczywistości PRL. Zaprezentował prymasa jako swoistego stratega politycznego, świadomego konieczności prowadzenia rozmów z władzami państwowymi. Mówił o odpowiedzialności, jaką prymas w trudnych latach osiemdziesiątych wziął na siebie za życie oraz przyszłość zarówno wierzących, jak i niewierzących Polaków. Prof. J. Żaryn, zwrócił uwagę na istotne cechy kard. J. Glempa: pokorę, poczucie humoru, dystans do samego siebie, zrównoważenie, nastawienie dialogowe; choć nie był entuzjastą niektórych nurtów Solidarności, zachowywał mądrą ostrożność w krytyce. Swoistego zestawienia prymasa J. Glempa z poprzednikiem na urzędzie, S. Wyszyńskim dokonał M. Romaniuk. Prelegent ukazał, jak wiele wysiłku kard. J. Glemp włożył w przekazanie duchowego dziedzictwa swojego wielkiego poprzednika. M. Romaniuk przypomniał protest, który był reakcją kard. J. Glempa na krytykę prasową, jaka pojawiła się podczas roku obchodów stulecia urodzin S. Wyszyńskiego. Kolejne referaty i wystąpienia ukazywały: kard. J. Glempa w okresie jego biskupiej posługi w diecezji warmińskiej (s. A. Kalinowska), udział prymasa w przygotowaniu procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego abp. Z. Szczęsnego Felińskiego (s. A. Frącek) oraz związki prymasa z Polonią (s. J. Wiśniewska).

Druga część konferencji poświęcona była doskonaleniu warsztatu historycznego oraz omówieniu projektu „Zakony żeńskie w PRL”. Aktualne problemy badawcze i perspektywy wydawnicze przedstawiła s. Agata Mirek, koordynator projektu oraz ogólnopolskiej konferencji historycznej. Zagadnienia językowe w tworzeniu narracji opracowań historycznych przedstawiła A. Karolczuk.
Spotkanie historyków zakonnych zakończyło się modlitwą nad grobem prymasa J. Glempa w krypcie arcybiskupów warszawskich oraz wyjazdem do Wilanowa, gdzie siostry nawiedziły Świątynię Opatrzności Bożej oraz zapoznały się z misją Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego.

Zagraniczne media, informując o zgonie prymasa seniora kardynała Józefa Glempa podkreślają, że przewodził on Kościołowi w Polsce w trudnych okresach historycznych, zarówno dla Polski jak i dla Kościoła, wykazując umiarkowanie i pojednawczą postawę.

Francuska agencja prasowa AFP określiła kard. Glempa „prymasem dwóch epok”, który przeprowadził Kościół w Polsce przez lata stanu wojennego i demokratycznych przemian ustrojowych.

AFP przypomniała, że kard. Glemp, zmarły w środę wieczorem w Warszawie w wieku 83 lat, był przez 12 lat sekretarzem „wielkiego prymasa Polski, kardynała Stefana Wyszyńskiego, którego zastąpił w lipcu 1981 r. na mocy decyzji papieża Jana Pawła II”. Agencja zauważa, że kard. Glemp, jako prymas, pozostawał przez pewien czas w cieniu tych dwóch silnych osobowości.

Po wprowadzeniu 13 grudnia 1981 r. prymas Glemp apelował zarówno do komunistycznych władz jak i do „Solidarności” o powściągliwość i umiarkowanie i dążył usilnie do zapobieżenia rozlewowi krwi – pisze AFP. Agencja cytuje wypowiedź prymasa, że „ci, którzy mnie słuchali nie byli zadowoleni i oczekiwali, że będę wzywał do oporu. Ja chciałem uspokajać sytuację”.

AFP przypomina też, że kard. Glemp, jako prymas, wykonał kilka ważnych gestów pod adresem Żydów, m.in. wyrażając ubolewanie z powodu masakry w Jedwabnem. Zdaniem francuskiej agencji, kard. Glemp nie zdołał jednak zapobiec podziałom w polskim Kościele, zwłaszcza po pojawieniu się imperium medialnego o. Tadeusza Rydzyka. Początkowo niechętny wejściu Polski do UE, później stał się zdecydowanym zwolennikiem akcesji i popierał rząd w negocjacjach z Brukselą – podkreśla AFP.

„Krytyczny okres historii”

Również amerykańska agencja prasowa Associated Press podkreśliła, że kard. Glemp przewodził polskiemu Kościołowi w krytycznym okresie historii, zarówno Kościoła jak i Polski. Był prymasem przez większość pontyfikatu polskiego papieża Jana Pawła II. AP zauważa, że kluczowym momentem w życiu kardynała i ówczesnego prymasa Polski było ogłoszenie władze komunistyczne w grudniu 1981 r. stanu wojennego w celu zgniecenia „Solidarności”.

Odpierając zarzuty niektórych działaczy opozycji, iż nie stanął wówczas zdecydowanie do konfrontacji z reżimem komunistycznym, kardynał wyjaśniał ,że wszelkie podejmowane przez niego pojednawcze gesty miały na celu zapobieżenie krwawej łaźni w Polsce – pisze AP.

Sylwetkę i życiorys kardynała Glempa przedstawiła obszernie niemiecka agencja prasowa DPA.

„Prymas trudnych lat”

Prymas trudnych lat stanu wojennego – tak włoskie media nazwały zmarłego kardynała Józefa Glempa. Prowadził polski Kościół od czasów generała Jaruzelskiego do wstąpienia do Unii Europejskiej – przypominają gazety na stronach internetowych.

Włoskie media w pierwszych informacjach o śmierci prymasa seniora zwracają uwagę na to, że na lata jego posługi przypadły najważniejsze wydarzenia najnowszej historii Polski: narodziny „Solidarności”, prześladowania opozycji w stanie wojennym, upadek PRL i demokratyczne przemiany 1989 roku.