Przewodnicząca bielskiej gminy żydowskiej: Dzień Judaizmu to znak nadziei

„Dzień Judaizmu pozwala nam z optymizmem patrzeć w przyszłość, uświadamia nam, że mamy przyjaciół, że przetrwamy” – podkreśla w rozmowie z KAI Dorota Wiewióra, przewodnicząca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej. Gmina jest współorganizatorem – obok komitetu ds. dialogu z judaizmem KEP, diecezji bielsko-żywieckiej i prezydenta Bielska-Białej – centralnych obchodów 18. Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce, które odbędą się 15 stycznia w Oświęcimiu i Bielsku-Białej pod hasłem: „Szukałem Pana a On mnie wysłuchał i uwolnił od wszelkiej trwogi”.

Zdaniem przewodniczącej bielskiej gminy żydowskiej, Dzień Judaizmu to okazja do wyjścia na zewnątrz, pokazania się.

„Choć z drugiej strony nigdy nie byliśmy gminą zamkniętą. Poprzez naszą działalność, organizowanie otwartych koncertów, wspólne obchodzenie świąt z mieszkańcami Bielska, byliśmy i jesteśmy otwarci. Dzień Judaizmu pozwala nam z optymizmem spojrzeć w przyszłość, pozwala nam wierzyć, że gmina żydowska przetrwa, że mamy tu przyjaciół, którzy będą chcieli nas wspierać, że mamy partnerów dla naszych działań. Mam także nadzieję, że dotrze do części społeczeństwa także to, że mamy wspólne korzenie” – podkreśla Dorota Wiewióra, córka Aleksandra Schreibera, którego pradziadek był ortodoksyjnym rabinem w Krakowie.

Dorota Wiewióra pracuje na rzecz bielskiego środowiska żydowskiego od niemal ćwierć wieku. Przyznaje, że wielu nie mogło się pogodzić z tym, iż kobieta stoi na czele gminy żydowskiej. „Pamiętam, jaki się z tego powodu podniósł krzyk, i to nie tylko w Polsce, lecz także na świecie. A dziś na czele największej gminy żydowskiej w Warszawie stoi kobieta, i to kobieta po konwersji, w Poznaniu przewodnicząca też jest kobieta” – zauważa i przypomina, że jej zastępca w bielskiej gminie to także kobieta – Gabriela Haratyk.

Wiewióra wyjaśnia, że funkcja przewodniczącej gminy jest czysto administracyjna  i nie ma związku z posługą religijną. „Mam zadbać o życie religijne w ten sposób, że jeśli jest potrzeba, zapraszam rabina, kontaktuję się ze stowarzyszeniem żydowskim Chewra Kadisza w sprawie organizacji pogrzebu. Mam zadbać o to, by nasi członkowie spędzali święta zgodnie z nakazami Tory” – zwraca uwagę.

Obecnie do bielskiej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej należy kilkadziesiąt, w większości starszych osób, w tym także ocalałych z Zagłady. Pochodzą z terenu całego dawnego województwa bielskiego. Członkowie gminy spotykają się podczas większych świąt żydowskich. W siedzibie gminy znajduje się dom modlitw, ale z powodu braku minjanu – kworum modlitewnego wynoszącego dziesięciu dorosłych mężczyzn (powyżej 13. roku życia) – w gminie nie celebruje się cotygodniowych modlitw w szabat. Aby modlić się wspólnie, członkowie gminy jeżdżą do zaprzyjaźnionej gminy żydowskiej w Katowicach lub do gminy w czeskiej Ostrawie, gdzie mieszka spora grupa Żydów z bielskimi korzeniami.

Gmina żydowska w Bielsku powstała w 1865 roku, a uzyskała osobowość prawną w 1997 roku na postawie Ustawy o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej. Przy bielskiej Gminie działa biblioteka oraz archiwum. „W czasie świąt przygotowujemy potrawy tak jak przygotowywali je nas poprzednicy” – dodaje Wiewióra.

Oprócz działalności religijnej i charytatywnej gmina sprawuje opiekę nad kilkunastoma kirkutami, w tym czynnym cmentarzem żydowskim w Bielsku-Białej, oraz zamkniętymi dla celów grzebalnych m.in. w: Andrychowie, Cieszynie, Kętach, Milówce, Oświęcimiu, Skoczowie, Wadowicach, Zatorze, Żywcu, oraz kwaterą na cmentarzu komunalnym w Ustroniu. Opieka nad cmentarzami jest możliwa dzięki pomocy lokalnych władz czy instytucji. Poważnym wsparciem jest pomoc osadzonych z Zakładów Karnych w Cieszynie i Wadowicach, którzy w ramach specjalnych programów porządkują groby.

W siedzibie gminy działają także Stowarzyszenie Dzieci Holokaustu, Stowarzyszenie Żydów Kombatantów oraz żydowskie organizacje młodzieżowe. Bielska gmina zrzeszona jest w Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich.

Historii bielsko-bialskich Żydów, którzy przed 1939 rokiem odgrywali ogromną rolę w życiu gospodarczym, społecznym i politycznym przedzielonych rzeką miast, położył kres wybuchu wojny. Bielscy i bialscy Żydzi zostali poddani represjom, większość z nich zginęła w obozie zagłady Auschwitz-Birkenau. Wojnę przeżyli nieliczni. Niemcy zniszczyli niemal doszczętnie żydowskie obiekty kultu oraz synagogi.
W przededniu II wojny światowej społeczność żydowska stanowiła około 20 proc. liczącej 25 tys. ludności miasta. W Białej w 1939 r. obywatelami miasta było blisko 4 tys. Żydów – ok. 13 proc. mieszkańców.