Drukuj Powrót do artykułu

15. rocznica papieskiej bulli „Totus Tuus Poloniae populus”

25 marca 2007 | 16:33 | mp Ⓒ Ⓟ

Mija 15. rocznica ogłoszenia papieskiej bulli „Totus Tuus Poloniae populus”, która w zasadniczy sposób zmieniła administracyjne oblicze Kościoła w Polsce. Jan Paweł II powołał 25 marca 1992 roku 13 nowych diecezji, a 8 dotychczasowych podniósł do rangi archidiecezji. Reorganizacja ta była największym po wojnie przeobrażeniem Kościoła w Polsce i w ogóle w Europie.

W chwili rozpoczęcia przemian ustrojowych w Polsce w 1989 r. Kościół katolicki składał się z 27 jednostek terytorialnych, w tym 5 archidiecezji, będących stolicami metropolii (prowincji kościelnych) i 22 diecezji. Wśród tych ostatnich znajdowały się tzw. diecezje karłowate na wschodzie kraju: archidiecezja w Białymstoku i Lubaczowie oraz diecezja w Drohiczynie, obejmujące pozostałe w Polsce tereny, które wcześniej wchodziły w skład archidiecezji wileńskiej i lwowskiej oraz diecezji pińskiej.

Największą pod względem obszaru była diecezja warmińska – ponad 24,5 tys. km2, następnie archidiecezja wrocławska – ponad 20,6 tys., najmniejsze zaś to: diecezja w Lubaczowie i diecezja gdańska – 1936 km2. Przeciętna wielkość diecezji wynosiła 11,4 tys. km2.

Pierwszą reformą strukturalną o wielkim znaczeniu duszpasterskim było reaktywowanie – po 44 latach formalnego nieistnienia – diecezji wojskowej, Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego. Biskupem polowym został ks. prał. Sławoj Leszek Głódź, przedtem pracownik watykańskiej Kongregacji Kościołów Wschodnich.

Następnie Ojciec Święty Jan Paweł II w podczas swego pobytu w Białymstoku 5 czerwca 1991 r. zmienił status dwóch jednostek „karłowatych” – archidiecezji w Białymstoku i diecezji w Drohiczynie, ustanawiając archidiecezję białostocką i diecezję drohiczyńską oraz mianując dotychczasowych administratorów apostolskich w tych miastach odpowiednio arcybiskupem białostockim i biskupem drohiczyńskim. Fakt ten miał dużą wymowę również w dziedzinie politycznej, gdyż w ten sposób nastąpiło faktyczne (i formalno-prawne) uznanie przez Kościół kształtu naszej granicy wschodniej. Stało się możliwe dzięki pewnej liberalizacji po drugiej stronie granicy, umożliwiającej odtworzenie tam struktur Kościoła katolickiego.

Podczas 243 zebrania plenarnego Konferencji Episkopatu Polski (10 października 1990 roku) z inicjatywy nuncjusza apostolskiego w Polsce abp. Józefa Kowalczyka, została ustanowiona specjalna Komisja ds. nowego podziału administracyjnego Kościoła w Polsce, której przewodniczył kard. Franciszek Macharski, metropolita krakowski. W ramach jej prac została rozpisana ankieta do wszystkich biskupów diecezjalnych w sprawie reorganizacji diecezji w Polsce. Do końca grudnia tego roku wpłynęły odpowiedzi ze wszystkich diecezji, które stały się podstawą do opracowania nowego podziału administracyjnego. Prace komisji – przy współudziale nuncjusza – trwały przez rok, a 30 października 1991 zostały one przedłożone Stolicy Apostolskiej.

25 marca 1992 r. ogłoszona została papieska bulla „Totus Tuus Poloniae populus”, która w zasadniczy sposób zmieniła administracyjne oblicze Kościoła w Polsce. Powołanych zostało 13 nowych diecezji, a 8 dotychczasowych zostało podniesionych do rangi archidiecezji. Pociągnęło to za sobą zmiany wielkości i granic wszystkich dotychczasowych jednostek terytorialnych Kościoła w Polsce.

Reorganizacja ta była największym po wojnie przeobrażeniem Kościoła w Polsce i w ogóle w Europie. W żadnym innym kraju naszego kontynentu (a może i na świecie) Papież jednorazowo nie dokonał tak wielkich i gruntownych zmian w organizacji miejscowego Kościoła. Podstawową ideą tej reformy było „zbliżenie biskupów do wiernych” drogą znacznego ograniczenia wielkości diecezji, tak aby jej pasterz był w stanie utrzymywać rzeczywisty kontakt ze wszystkimi strukturami kościelnymi znajdującymi się na jej terenie.

Innym argumentem przemawiającym za zwiększeniem liczby diecezji był zdecydowany „przerost” liczby biskupów pomocniczych nad biskupami diecezjalnymi, którzy stanowili zaledwie ok. 20 proc. składu Konferencji Episkopatu Polski. Nuncjusz określał tę sytuację jako stwarzającą „problemy i niebezpieczeństwa nie tylko o charakterze organizacyjnym, ale także eklezjologicznym”.

Rozwiązane zostały także nie mające uzasadnienia w nowej sytuacji, historyczne unie łączące archidiecezje: gnieźnieńską i poznańską („aeque principaliter”) oraz gnieźnieńską z warszawską („ad personam”).

Z rozwiązaniem tej ostatniej wiązał się delikatny problem ograniczenia dotychczasowych uprawnień Prymasa Polski, który tytuł ten dzierżył jako arcybiskup gnieźnieński, a jednocześnie piastował funkcję metropolity warszawskiego. Prosta likwidacja unii wymagałaby pozbawienia arcybiskupa warszawskiego tytułu Prymasa Polski. Znaleziono jednak rozwiązanie, postanawiając, że kard. Józef Glemp ma prawo do zachowania tytułu Prymasa Polski jako „kustosz relikwii św. Wojciecha, czczonych w katedrze gnieźnieńskiej” (pkt IV bulli). Rozważane było równocześnie inne rozwiązanie, zakładające, że Prymas Glemp pozostać miał w Gnieźnie, a w Warszawie mianowany zostałby tymczasowo „arcybiskup-administrator”.

Papież dokonał też wówczas poważnych zmian w składzie Konferencji Episkopatu Polski: mianował 7 nowych biskupów, 10 innych podniósł do godności arcybiskupów, 11 biskupów pomocniczych mianował ordynariuszami, a 14 dalszych pomocniczych przeniósł z ich dotychczasowych diecezji do innych.

Tak więc w wyniku tych zmian Kościół rzymsko-katolicki w Polsce składał się w 1992 roku z 41 jednostek administracyjnych, w tym 13 archidiecezji-metropolii, 26 diecezji, ordynariatu polowego i 1 archidiecezji (łódzkiej), podlegającej bezpośrednio Stolicy Apostolskiej.

Pewną krytykę – w środowisku grekokatolików – wywołała decyzja, podporządkowująca odrodzoną po dziesięcioleciach greckokatolicką diecezję przemyską metropolii warszawskiej. Nierozwiązana bowiem została zwierzchność Prymasa Polski nad tym obrządkiem, przyznana mu przez Stolicę Apostolską w okresie rządów kard. Stefana Wyszyńskiego. Sytuacja zmieniła się dopiero 24 maja 1996, gdy Papież utworzył przemysko-warszawską metropolię obrządku bizantyńsko- ukraińskiego, dodając jej jako sufraganię nowo utworzoną w tym dniu diecezję wrocławsko-gdańską.

Bulla „Totus Tuus Poloniae populus” umożliwiała także zasadnicze odnowienie składu Episkopatu. Za jednym posunięciem Ojciec Święty poważnie odmłodził go, mianując biskupami m. in. pracowników Kurii Rzymskiej (Tadeusz Rakoczy – do diec. bielsko-żywieckiej), zakonników (Adam Śmigielski – salezjanin, Jan Chrapek – michalita), pracowników naukowych uczelni teologicznych (Tadeusz Pieronek, Wacław Świerzawski, Bronisław Dembowski).

Reforma ta została zakończona w 2004 r. erygowaniem dwóch nowych diecezji: bydgoskiej i świdnickiej. Obecnie Kościół katolicki w Polsce składa się z 44 diecezji: 14 archidiecezji metropolitalnych rzymsko-katolickich, 27 diecezji rzymsko-katolickich, ordynariatu polowego oraz archidiecezji i diecezji greckokatolickiej.

Drogi Czytelniku,
cieszymy się, że odwiedzasz nasz portal. Jesteśmy tu dla Ciebie!
Każdego dnia publikujemy najważniejsze informacje z życia Kościoła w Polsce i na świecie. Jednak bez Twojej pomocy sprostanie temu zadaniu będzie coraz trudniejsze.
Dlatego prosimy Cię o wsparcie portalu eKAI.pl za pośrednictwem serwisu Patronite.
Dzięki Tobie będziemy mogli realizować naszą misję. Więcej informacji znajdziesz tutaj.
Wersja do druku
Nasza strona internetowa używa plików cookies (tzw. ciasteczka) w celach statystycznych, reklamowych oraz funkcjonalnych. Możesz określić warunki przechowywania cookies na Twoim urządzeniu za pomocą ustawień przeglądarki internetowej.
Administratorem danych osobowych użytkowników Serwisu jest Katolicka Agencja Informacyjna sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (KAI). Dane osobowe przetwarzamy m.in. w celu wykonania umowy pomiędzy KAI a użytkownikiem Serwisu, wypełnienia obowiązków prawnych ciążących na Administratorze, a także w celach kontaktowych i marketingowych. Masz prawo dostępu do treści swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, wniesienia sprzeciwu, a także prawo do przenoszenia danych. Szczegóły w naszej Polityce prywatności.