Rocznica ustanowienia Orderu Wojennego Virtuti Militari

Mszą św. w katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie rozpoczęły się obchody 220. rocznicy ustanowienia Orderu Wojennego Virtuti Militari. Eucharystii, w której uczestniczyli odznaczeni Virtuti Militari kombatanci i członkowie ich rodzin, przewodniczył biskup polowy WP Józef Guzdek.

W homilii bp Guzdek podkreślił, że „wolność mierzy się stopniem gotowości do służby i daru z siebie”. Order wojenny Virtuti Militari jest najwyższym odznaczeniem wojskowym w Polsce i najstarszym wojskowym odznaczeniem na świecie.

Msza św. rozpoczęła się od wprowadzenia pocztów sztandarowych i odegrania hymnu państwowego. Wśród przybyłych na Eucharystię obecni byli członkowie kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari.

– Prawdziwą wolność mierzy się stopniem gotowości do służby i do daru z siebie. Wolność zawsze kosztuje – mówił w homilii bp Guzdek. Ordynariusz wojskowy podkreślił, że choć dzisiaj wartością naczelną staje się życie dostatnie i wygodne, nawet za cenę niewierności Bogu i Ojczyźnie, tym bardziej potrzebny jest przykład poświęcenia dla Ojczyzny uosabiany w damach i kawalerach Orderu Wojennego Virtuti Militari. – Potrzebny jest przykład waszego poświęcenia dla Ojczyzny. Przypominacie nam bowiem, że trzeba iść pod prąd źle rozumianej wolności, prywacie, obyczajom, modzie. Patrząc na was zaczynamy lepiej rozumieć, że wolność złączona nierozdzielnie z odpowiedzialnością i poświęceniem, ma szczególny smak. Że warto za nią płacić nawet najwyższą cenę. Już samo słowo „wolność” wywołuje mocniejsze bicie serca – powiedział.

Biskup Guzdek przypomniał okoliczności powstania idei i przyznania pierwszych orderów Virtuti Militari. Podkreślił, że „Ojczyzna w imię miłości do swych synów i córek musi wyróżniać i nagradzać tych, którzy walcząc o jej wolność zdobyli się na największe poświęcenie i bohaterstwo. Zauważenie i docenienie tak pięknej postawy godne jest świętowania”.

Ordynariusz wojskowy przypomniał słowa św. Pawła: „…Walcz w dobrych zawodach o wiarę, zdobądź życie wieczne”. Słowa te są zachętą do praktykowania na co dzień prawa miłości Boga, człowieka i Ojczyzny w stopniu heroicznym, nawet za cenę najwyższego poświęceni – powiedział. Dodał, że „każdy kto swoim życiem w sposób heroiczny wypełniał prawo miłości, otrzyma nagrodę szczęścia wiecznego”. – Życie wieczne, to „order” nie ludzką ręką uczyniony. Miejmy odwagę pięknie żyć. Nawet jeśli ludzie nie docenią, doceni Bóg – zakończył.

Mszę św. koncelebrowali ks. mjr rez. Henryk Kietliński, kapelan Szarych Szeregów, ks. Eugeniusz Klimiński oraz ks. mjr Mateusz Hebda, kapelan ordynariatu polowego WP. W Eucharystii uczestniczyli członkowie kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari, członkowie rodzin odznaczonych, przedstawiciele parlamentu, kancelarii prezydenta RP, przedstawiciele Wojska Polskiego oraz jednostek odznaczonych Orderem.

Po zakończonej Mszy św. na pl. Józefa Piłsudskiego odbyła się uroczysta zmiana posterunku honorowego przed Grobem Nieznanego Żołnierza, złożenie wieńców przez przedstawicieli miast odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari – Lwowa, Verdun i Warszawy oraz sadzenie Drzewa Pamięci Orderu Wojennego Virtuti Militari w Ogrodzie Saskim z udziałem Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari i Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy.

W tym roku mija 220 lat od ustanowienia przez króla Stanisława Augusta Orderu Virtuti Militari. Jest to najwyższe polskie odznaczenie wojskowe, ustanowione 18 czerwca 1792 r. dla uczczenia zwycięstwa w bitwie pod Zieleńcami, w czasie wojny w obronie Konstytucji 3 Maja.

Order Virtuti Militari jest najstarszym orderem wojskowym przyznawanym na świecie do chwili obecnej. Order dzieli się na 5 klas. Są nim odznaczeni nie tylko weterani walk wsławieni bohaterskimi czynami, ale również miasta i jednostki wojskowe.

Pierwsze medale z napisami „Virtuti Militari” na rewersach (łac. Cnocie Wojskowej lub Dzielności Żołnierskiej) wybito 15 czerwca 1792 roku w Warszawie. Na awersach medali znajdował się napis „SAR” (Stanislaus Augustus Rex) oraz wizerunek korony królewskiej i dwóch gałązek palmowych.

Trzy dni później wojska polskie stoczyły z Rosjanami okupioną ciężkimi stratami, ale zwycięską bitwę pod Zieleńcami. Było to pierwsze zwycięstwo oręża polskiego od czasów odsieczy wiedeńskiej Jana Sobieskiego w 1683 r.

Po bitwie dowodzący armią polską ks. Poniatowski sporządził rejestr osób, które wyróżniły się męstwem w walce, a następnie przesłał go do Stanisława Augusta, który odznaczył je medalami.
Stanisław August został Wielkim Mistrzem orderu i kawalerem Krzyża Wielkiego; po klęsce wojny 1792 r. kapitule orderowej przewodził ks. Poniatowski.

Order kilkakrotnie w swojej historii zmieniał swój wygląd i kształt. Kilkakrotnie była też zmieniana jego nazwa. Po klęsce powstania listopadowego car Mikołaj I zniósł order. Restytucja orderu miała miejsce po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Ustawa z 1 sierpnia 1919 r. przywracała Order Wojskowy Virtuti Militari, który zachowywał 5 klas i kształt krzyża. Na jego odwrotnej stronie umieszczono napis „Honor i Ojczyzna”.

25 marca 1933 r., na mocy kolejnej ustawy sejmowej, nazwę odznaczenia zmieniono na Order Wojenny Virtuti Militari. Nowym elementem było umieszczenie na rewersie krzyża daty „1792”.

W okresie PRL order zmienił swój wygląd; z krzyża usunięto koronę i dołączono napis „PRL”. Zniesiono kapitułę orderu, nadawała go Rada Państwa (do 1952 r. czynił do prezydent Bolesław Bierut). W 1960 r. zmieniono nazwę na Order Virtuti Militari.

Order odzyskał swój kształt sprzed II wojny światowej dopiero po 1989 roku w Polsce. Przywrócono wówczas kapitułę orderu i ustalono, że będzie on nadawany wyłącznie w czasie wojny lub maksymalnie 5 lat po jej zakończeniu.

Wśród kawalerów orderu byli m.in. marszałkowie: Louis Davout, Józef Piłsudski, Ferdynand Foch, a także wielu polskich i zagranicznych dowódców wojskowych oraz zwykłych żołnierzy – uczestników m.in. wojny polsko-bolszewickiej, kampanii 1939 r., żołnierzy AK i PSZ na Zachodzie. Najmłodszą osobą uhonorowaną odznaczeniem był poległy w walkach z Ukraińcami o Lwów 13-letni Antoni Petrykiewicz.

Po 1945 roku order przyznano m. In. marszałkom Konstantemu Rokossowskiemu i Michałowi Roli-Żymierskiemu. Otrzymali go także gen. Iwan Sierow, oficer NKWD ponoszący współodpowiedzialność za mord katyński, oraz sekretarz generalny KPZR Leonid Breżniew. Nominacje te wywołały powszechne oburzenie i zostały anulowane przez pierwszego prezydenta III RP Lecha Wałęsę.

Order nadawano także m.in. sztandarom i miastom – otrzymały go Lwów, Warszawa i francuskie Verdun. W sumie Orderem Wojennym Virtuti Militari odznaczono około 26 tysięcy osób.