Rokicie: warto zwiedzić późnoromański „kobyli kościół”

W Rokiciu w XIII wieku, na łagodnie opadającym brzegu Wisły, zbudowano kościół z cegieł. Ta najstarsza na Mazowszu późnoromańska, ceglana świątynia prawdopodobnie powstała za pieniądze uzyskane ze sprzedaży schwytanych na tym terenie dzikich koni – stąd pochodzi historyczna, potoczna nazwa „kobyli kościół”.

Wieś Rokicie w diecezji płockiej, choć położona na Mazowszu, w odległości 17 km od Płocka, znajduje się na historycznej ziemi dobrzyńskiej (ze stolicą w Dobrzyniu nad Wisłą). Stoi w niej najstarsza, w całości ceglana świątynia w tej części Polski. Niewielki, późnoromański kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła zbudowano w połowie XIII wieku w całości z cegły. Funkcjonuje przy nim parafia św. Małgorzaty.

Kościół jest stosunkowo niewielki i ma 18 metrów długości. Składa się z trzech części – prezbiterium, nawy i wieży na planie kwadratu. Dla jego stylu architektonicznego charakterystyczne są małe łukowe okna, które w razie ataku nieprzyjaciół mogły służyć obrońcom jako strzelnice. W prezbiterium znajduje się najbardziej charakterystyczna cecha budowli – triada okien.

W surowej bryle wzniesionego na łagodnie opadającej ku Wiśle prawobrzeżnej skarpie można wciąż dopatrzyć się (mimo wielu remontów) stylu późnoromańskiego. Kościół zbudowano z cegieł, a nie z powszechnie używanego w tamtych czasach kamienia polnego lub ciosanego (cegła była nowocześniejszym budulcem).

Podania mówią, że świątynia powstała za pieniądze pochodzące ze sprzedaży dzikich koni, które w tych okolicach wyłapywano (wzgórze, na którym stoi, było miejscem koncentrowania się stad dzikich koni).

Bardzo ciekawe są koliste wgłębienia w północnym murze zewnętrznym świątyni. Powstały one chyba w późnym średniowieczu, bo podobne można oglądać w ścianach wielu gotyckich świątyń. Zwyczaj ten kultywowany był dość powszechnie do XVIII stulecia. Przypuszcza się, że wgłębienia są efektem wzniecania ognia w Wielką Sobotę za pomocą kawałków drewna – świdrów ogniowych. Pozyskanym w ten sposób „świętym ogniem” zapalano świece i być może ustawiano je na grobach znajdujących się na przykościelnym cmentarzu (czynnym do roku 1790).

W późniejszych czasach na cegłach żłobiono krzyże, jodełki, ryby, słońce, znaki pługa. Badacze uważają, że są to prymitywne epitafia pochowanych tu chłopów. W czasach, gdy znajomość pisma była bardziej powszechna, na cegłach zaczęły się pojawiać imiona i nazwiska różnych osób, czasem też daty. Najstarszy taki napis pochodzi z roku 1648 lub 49 (jest dość niewyraźny).

Bardzo stara, zapewne wykuta w czasach fundacji parafii, jest znajdująca się przed kościołem kamienna chrzcielnica. Wyposażenie kościoła stanowi złocony ołtarz w stylu barokowym oraz chrzcielnica z XVII wieku. Pod ołtarzem znajduje się płyta zamykająca grób zmarłego w roku 1569 Stanisława Myśliborskiego, cześnika dobrzyńskiego.

Przy kościele współcześnie znajdują się dwa pomniki. Jeden z nich upamiętnia polskie ofiary niemieckich nazistów z lat 1939-1945. Natomiast w 2018 r. powstał pomnik pierwszego przekładu Nowego Testamentu na język polski, nazywany „pomnikiem Biblii”, czego w XVI wieku dokonał protestant Stanisław Murzynowski, urodzony w pobliskich Suszycach. Stworzone przez niego w tym celu zasady ortograficzne stały się wzorem dla XVI-wiecznej polszczyzny.