RPO przeciwko bonowi wychowawczemu dla rodzin

Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar twierdzi, że uchwała Rady Miejskiej w Nysie wprowadzająca bon wychowawczy dla rodziców dzieci do 6. roku życia jest niezgodna z prawem. Jednym z powodów ma być fakt, że wsparcie będzie trafiać wyłącznie do małżeństw – informuje Instytut na rzecz Kultury Prawnej „Ordo Iuris”.

Rzecznik sprzeciwił się wprowadzeniu od 1 stycznia 2016 w Gminie Nysa nowego świadczenia rodzinnego w postaci bonu wychowawczego – comiesięcznej wypłaty 500 zł na drugie i każde kolejne dziecko w wieku od roku do 6 lat. Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich skierowane do Przewodniczącego Rady Miejskiej w Nysie kwestionuje zgodność z prawem podjętej uchwały Rady Miejskiej w Nysie z 10 listopada 2015 roku. Instytut Ordo Iuris dowodzi, że argumentacja Rzecznika zawiera szereg błędów oraz ignoruje orzecznictwo Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.

RPO zakwestionował przede wszystkim kryterium pozostawania przez rodziców w związku małżeńskim oraz wymóg wykonywania pracy zawodowej przez jednego z rodziców. Twierdzi, że tak określone kryteria mogą naruszać zasadę równego traktowania (art. 32 Konstytucji), upośledzając pozycję prawną osób żyjących w związkach nieformalnych, samotnie wychowujących dzieci oraz osób bezrobotnych.

Ordo Iuris przypomina, że samorządy mają prawo podejmować działania wzmacniające instytucję małżeństwa. Rozwiązania podkreślające znaczenie małżeństwa stanowią wprost realizację zasady ochrony małżeństwa i rodzicielstwa, wyrażonej w art. 18 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że celem regulacji konstytucyjnych odnoszących się do statusu rodziny jest (…) nałożenie na państwo, a zwłaszcza na ustawodawcę, obowiązku podejmowania takich działań, które „umacniają więzi między osobami tworzącymi rodzinę, a zwłaszcza więzi istniejące między rodzicami i dziećmi oraz między małżonkami”.

Nyska uchwała jest uzupełnieniem istniejących mechanizmów pomocowych, z których większość kierowana jest do osób samotnych posiadających dzieci. Równoważy istniejącą w tym zakresie dysproporcję i wypełnia powinności państwa wobec małżeństwa wskazywane w Konstytucji i orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego.

Instytut podkreśla także, że droga do zawarcia małżeństwa i związanej z tym ochrony jest dostępna dla wszystkich, zaś niekorzystanie z niej jest wolną decyzją konkretnych osób. Trudno uznać za dyskryminujący warunek, którego spełnienie zależy od wolnej decyzji osób zainteresowanych.

Proponowana przez RPO interpretacja zasady równości podważa w istocie wszelką politykę społeczną, której instrumenty z założenia adresowane są do grup określonych przez pryzmat celów stawianych przez państwo. Zdaniem Ordo Iuris, chociaż RPO ma rację, że można odstąpić od stosowania zasady równości między podmiotami różniącymi się istotnie, to nie wyciąga w swym pisemnym stanowisku właściwych wniosków z konstytucyjnych gwarancji udzielonych małżeństwu, rodzinie i rodzicielstwu. Ponadto, małżeństwo jest fundamentem kapitału społecznego.

Inicjowane przez władze publiczne, w tym wypadku Radę Miejską w Nysie, rozwiązania prawne wzmacniające instytucję małżeństwa nie tylko nie mają charakteru dyskryminującego, ale stanowią realizację zasady trwałości małżeństwa, uznawaną za jedną z podstawowych zasad prawa rodzinnego i afirmowaną przez Trybunał Konstytucyjny oraz sądy powszechne.