Rusza Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej

Naukowcy z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie od dwóch lat pracują nad stworzeniem portalu internetowego Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej. W całości będzie on gotowy do końca 2022 roku. Jednak już teraz można korzystać z pierwszych zeskanowanych i udostępnionych w Internecie materiałów z zasobów Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie oraz Archiwum Archidiecezji Lwowskiej. Są one dostępne pod adresem: caak.upjp2.edu.pl

Projekt Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej realizuje Pracownia Inwentaryzacji i Digitalizacji Zabytków Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie dzięki wsparciu z Funduszy Europejskich. Do końca 2022 roku w Internecie udostępnionych zostanie ponad tysiąc jednostek archiwalnych wchodzących w skład trzech zasobów archiwalnych o unikalnym znaczeniu naukowym, kulturowym i historycznym: Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, Archiwum Archidiecezji Lwowskiej oraz archiwów parafialnych diecezji bielsko-żywieckiej. Przez trzy lata wykonanych zostanie ponad pół miliona najwyższej jakości skanów, które następnie zostaną opublikowane w serwisie Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej.

Zgodnie z harmonogramem projektu, w grudniu 2021 na stronie udostępniono pierwsze materiały pochodzące z zasobów Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie oraz Archiwum Archidiecezji Lwowskiej. Wśród opublikowanych na stronie zasobów znalazły się:

– Akta wizytacji biskupich, Archiwum Archidiecezji Lwowskiej
– Księgi konsystorskie z okresu staropolskiego, Archiwum Archidiecezji Lwowskiej
– Acta officialia, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
– Acta episcopalia, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
– Libri ordinationum, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie

Akta wizytacji biskupich to zbiory protokołów wizytacyjnych i dokumentów dotyczących wizytacji parafii i dekanatów przez miejscowych ordynariuszy. Zawierają szereg szczegółowych opisów parafii i świątyń: począwszy od patronatów i wezwań, przez stan zachowania obiektów sakralnych i plebańskich, opis wyposażenia, obecność szkół i szpitali parafialnych, a skończywszy na zaleceniach powizytacyjnych. Akta te są prawdziwą skarbnicą wiedzy na temat poszczególnych parafii archidiecezji lwowskiej.

Księgi konsystorskie zawierają wpisy połączonych kancelarii arcybiskupiej i oficjała generalnego diecezji, tworzących razem z sędziami, notariuszem i pisarzem konsystorz generalny. Urzędnicy najczęściej zajmowali się konfliktami na tle spadkowym, patronalnym i uposażeniowym. Dokumentację gromadzono w archiwum znajdującym się w domu kapituły katedralnej, a czuwał nad nią wyznaczony kanonik.

Acta officialia to jeden z najstarszych i najważniejszych zbiorów Archiwum Kurii Metropolitalnej. Wchodzące w jego skład woluminy zawierają akta czynności sądowych oficjałów krakowskich, czyli duchownych pełniących w imieniu biskupa jurysdykcję sądową w zakresie prawa kościelnego i w granicach diecezji. Relacje rejestrowane w aktach oficjałów pozwalają poznać problemy, przed jakimi stawał Kościół i jego krakowscy pasterze w przeciągu niemal czterystu lat od początku XV stulecia aż po koniec XVIII wieku.

Acta episcopalia to akta biskupie, w których rejestrowano czynności biskupów. Odnotowane tu zarządzenia dla duchownych i wiernych pozwalają nie tylko poznać sposób sprawowania władzy przez ordynariuszy, ale także odnaleźć wiele cennych informacji dotyczących poszczególnych parafii i ich mieszkańców. Wpisy te mają charakter pełnego dokumentu lub relacji o dokonanej czynności prawnej – możemy tu również znaleźć zeznania w sprawach niespornych, np. rezygnacje z beneficjum kościelnego lub wzmianki dotyczące wydarzeń w kraju, diecezji czy na dworze biskupim.

Libri ordinationum były przede wszystkim spuścizną działalności sufraganów i rejestrowały czynności pontyfikalne (zazwyczaj jednego biskupa pomocniczego). Ich treść stanowią rejestry święceń kapłańskich wszystkich stopni czy konsekracji obiektów sakralnych. Nie zawsze jednak wyglądają podobnie – zdarzało się, że sufragani kontynuowali tom poprzednika, czasami zabierali swoją księgę, przenosząc się na ordynariat innego biskupstwa lub polecali wpisywać swoje czynności pontyfikalne do ksiąg biskupich (Acta episcopalia).

W Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie przechowywany jest jeden z najbogatszych w Polsce zbiorów źródeł opisujących życie społeczne w diecezji krakowskiej od początku XV wieku. Dokumentacja dotyczy m.in. takich spraw jak: sądownictwo, funkcjonowanie administracji kościelnej, życie duchowe i kulturalne parafian, udzielanie sakramentów czy rozwój gospodarczy beneficjów kościelnych. Archiwum Archidiecezji Lwowskiej (Archiwum biskupa Eugeniusza Baziaka) będące obecnie w depozycie Uniwersytetu Papieskiego, zawiera bezcenne materiały pozwalające na naukowe opisanie nie tylko życia Kościoła w Galicji Wschodniej, ale i życia codziennego jej mieszkańców. Dokumenty te umożliwiają odtworzenie relacji społecznych, administracyjnych, kulturalnych i naukowych obszaru będącego poza obecnymi granicami Polski. W skład trzeciego zespołu, który zostanie poddany digitalizacji wschodzą dokumenty z 41 archiwów parafialnych z terenu diecezji bielsko-żywieckiej. To przede wszystkim bezcenne, staropolskie księgi metrykalne. Najstarsze z nich pochodzą z lat dwudziestych XVII wieku.

Projekt Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej to odpowiedź na rosnące od lat, a obecnie pogłębione z powodu pandemii, zainteresowanie cyfrowym dostępem do obiektów reprezentujących dziedzictwo nauki. Ze względu na analogową postać dokumentów archiwalnych oraz w wielu przypadkach ich zły stan zachowania dostęp do nich jest ograniczony. Szerokie udostępnienie tak dużej ilości dokumentów przyczyni się nie tylko do ich ochrony, ale i umożliwi korzystanie z tej wyjątkowej spuścizny szerokiemu gronu naukowców, historyków, historyków sztuki, genealogów, nauczycieli, przewodników turystycznych, młodzieży szkół średnich i wyższych, pasjonatów i wszystkich zainteresowanych bez wychodzenia z domu.

Do końca 2022 roku strona caak.upjp2.edu.pl będzie sukcesywnie uzupełniana o kolejne materiały archiwalne. Do tego czasu postępy prac digitalizacyjnych oraz kulisy funkcjonowania Pracowni można śledzić na kontach projektu Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej w serwisach społecznościowych oraz na blogu.

Projekt Cyfrowe Archiwum Archidiecezji Krakowskiej uzyskał dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. Oś priorytetowa: II E-administracja i otwarty rząd; Działanie: 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego; Poddziałanie: 2.3.1 Cyfrowe udostępnienie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki.

Wartość dofinansowania: 7 328 560,43 PLN