Sandomierz: konferencja na temat średniowiecznej bulli antypapieża Jana XXII

Średniowieczna bulla antypapieża Jana XXII, odkryta w Brzeziu koło Opatowa, była tematem konferencji, która odbyła się 13 grudnia br. w Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu. Przybliżono okoliczności odnalezienia zabytkowej pieczęci, omówiono historyczne tło relacji papiestwa z Królestwem Polskim. Konferencja zorganizowana była także z okazji przekazania znalezionej w bieżącym roku ołowianej pieczęci przez odkrywców ze Stowarzyszenia Eksploracyjnego na Rzecz Ratowania Zabytków „Sakwa” do zbiorów Domu Długosza.

Przedstawiciel Stowarzyszenia „Sakwa” Dawid Stec opowiedział o tegorocznych poszukiwaniach zabytków w rejonie Opatowa i prowadzonych badaniach, mających na celu dokładne zlokalizowanie miejsca, gdzie niegdyś znajdował się dwór właścicieli wsi Brzezie, powstałej jeszcze w średniowieczu.

– Porównując mapę satelitarną oraz mapę kongresową z 1830 r. wyznaczyliśmy teren badań, aby odszukać dziś już nie istniejącą miejscowość, która w 1830 r. była dość mocno zaludniona. Pierwsze dni nie przynosiły zadowalających wyników. Dopiero niemalże w ostatniej chwili natrafiliśmy na najcenniejsze znalezisko. Na początku nie mieliśmy pojęcia, że to tak cenna historycznie rzecz. Wiedzieliśmy jedynie, że to ołowiana pieczęć. Dopiero badania wykazały, że to papieska bulla – wyjaśniał Dawid Stec.

Według odkrywcy, znaleziona bulla mogła pochodzić z papieskiego dokumentu odnawiającego odpusty przyznane kolegiacie św. Marcina w Opatowie. Do Brzezia zaś mogła trafić za sprawą miejscowego szlachcica. – Naszym zdaniem, szlachcic Rafał z Brzezia nie był zadowolony z wielu decyzji antypapieża Jana XXIII. Zasłynął ze zniszczenia figur przy kolegiacie. Prawdopodobnie on wszedł w posiadanie bulli papieskiej, która w ten sposób trafiła do Brzezia. To jednak tylko wolne przypuszczenia – opowiadał Dawid Stec.

Archeolog dr Marek Florek przedstawił historię bulli oraz miejscowości Brzezie w średniowieczu. – Bulla z Brzezia zachowała się w połowie, przełamana na linii otworu służącego przeciągnięciu sznurka. Na jednej stronie widoczny jest wizerunek św. Piotra wraz z towarzyszącymi mu inicjałami. Napis na niej należy zatem najpewniej odczytywać jako IOANNES PP XXII, a więc papież Jan XXII – wyjaśniał dr Florek.

Dr Tomisław Grygiel opowiedział o bullach, którymi od XIV wieku opatrywano dokumenty wydane przez papieży. Wykonywane były zazwyczaj z ołowiu, w przypadkach szczególnie ważnych dokumentów, były również ze złota.

Dr Dariusz Wróbel przybliżył tło historyczne i polityczne czasów, gdy Jan XXII został wybrany papieżem w 1410 roku. W czasach tzw. wielkiej schizmy zachodniej w Kościele katolickim Jan XXII był papieżem do 1415 roku, po czym został zmuszony do abdykacji. Zmarł w 1419 roku. Pomimo, że był uznawany za prawdziwego następcę świętego Piotra m.in. przez Polskę i jej episkopat, a także Francję, Anglię, Portugalię, Czechy i część księstw niemieckich (nie był uznawany natomiast np. przez Aragonię, Kastylię i cesarza niemieckiego), to jednak w oficjalnej historii Kościoła Katolickiego uznawany jest za uzurpatora i określany, jako „antypapież”.

Stowarzyszenie Eksploracyjne Na Rzecz Ratowania Zabytków „Sakwa” zarejestrowano w 2009 r. w Poznaniu. Na terenie całego kraju prowadzi legalne akcje poszukiwawcze, oparte o pozwolenia Wojewódzkich Urzędów Ochrony Zabytków.

Członkowie stowarzyszenia współpracują z lokalnymi muzeami, ponieważ pragną, by znaleziska trafiały do kolekcji związanych z danym regionem. Do tej pory przeprowadzili poszukiwania w województwach: opolskim, lubelskim, świętokrzyskim, wielkopolskim i warmińsko-mazurskim. Efekty prac opisują w relacjach z akcji poszukiwawczych i w artykułach na swojej stronie internetowej.