Sandomierz: w katedrze odkryto najstarszy w Polsce fryz heraldyczny

O odkryciu i zidentyfikowaniu najstarszego w Polsce fryzu zawierającego herby ziemskie z okresu bitwy pod Grunwaldem w katedrze sandomierskiej poinformowali 28 stycznia bp Krzysztofa Nitkiewicza naukowcy z Lublina: prof. dr hab. Jan Ptak z KUL i dr Tomisław Giergiel z UMCS.

Odkryty fryz jest także jedynym tego typu zabytkiem z epoki średniowieczna. „Już teraz można stwierdzić, iż jest to najstarszy tego rodzaju zabytek w Polsce i jedyny z epoki średniowieczna. Stanowi punkt wyjścia do badań nad rozwojem polskiej heraldyki państwowo-terytorialnej i jest cennym źródłem kultury heraldycznej, a także ideologii i kultury politycznej” – informują naukowcy biskupa.

Podczas prac związanych z renowacją prezbiterium sandomierskiej katedrze p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny przeprowadzonych wiosną 2008 r., poza odsłonięciem nieznanych dotąd fragmentów polichromii w stylu bizantyńskim fundowanych przez Władysława Jagiełłę, odkryto także na północnej ścianie dziewięć tarcz herbowych umieszczonych w jednym rzędzie obok siebie. Fryz heraldyczny umieszczony jest 3,65 m nad posadzką prezbiterium, rozciąga się na długości 6,70 metra.

„Identyfikacja herbów pozwoliła na stwierdzenie, iż na fryzie umieszczono jeden herb państwowy (Orzeł Biały), trzy dynastyczne (Pogoń, Podwójny Krzyż i herb cylejski) oraz pięć herbów ziemskich: sandomierski, ruski, dobrzyński, kujawski i wielkopolski” – informują badacze.

„Interesującym i bardzo rzadkim zabytkiem jest herb cylejski, należący do Anny, żony Władysława Jagiełły w latach 1403-1416. Wiąże on moment fundacji całych fresków z latami jej panowania. Anna zapisała się jako małżonka wspierająca króla w zmaganiach z Krzyżakami, zwłaszcza na polu dyplomatycznym” – dodają.

Zdaniem badaczy, miejsce umieszczenia fryzu w całym zespole malowideł i wnętrzu kolegiaty, ich forma, wielkość i treść mówią, że odkryty został fragment królewskiej przestrzeni ceremonialnej. Poprzez usytuowanie symboli królewskich w świątyni władza monarchy była wówczas sakralizowana.

Herby państwowe i ziemskie odkryte w Sandomierzu nie tylko ozdabiały i wskazywały miejsce zasiadania króla (pary królewskiej), ale należały do ornamentów królewskich, symbolizujących władzę monarchy, porządek polityczny i ład społeczny w jego państwie – także w aspekcie terytorialnym. Były też wizualnym dialogiem monarchy ze społeczeństwem.