Sandomierz: zakończono konserwację fresków bizantyjskich i prezbiterium katedry

Zakończono prace konserwatorskie fresków bizantyńsko–ruskich oraz prezbiterium w kaplicy Najświętszego Sakramentu i w zakrystii w sandomierskiej katedrze, które prowadzone były od 2008 r. przez Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w Krakowie. W kwietniu br. odbędzie się uroczyste oddanie do celów religijnych odnowionych zabytkowych wnętrz.

Msza św. pontyfikalna, podczas której udostępnione zostaną odnowione zabytkowe wnętrza świątyni sprawowana będzie 7 kwietnia o godz. 12.00 w sandomierskiej katedrze. W dniach 7–9 kwietnia uroczystą Eucharystię poprzedzą spotkania na temat sztuki sakralnej i dziedzictwa kulturowego Chrześcijańskiego Wschodu, które zorganizowane będą w sandomierskim Domu Katolickim.

W czwartek, 7 kwietnia o godz. 11.00 odbędzie się konferencja z udziałem konserwatorów. Następnego dnia o godz. 18.00 odbędzie się koncert Ukraińskiego Narodowego Chóru Miasta. W sobotę 9 kwietnia o godz. 10.00 zorganizowane będzie sympozjum na temat sztuki sakralnej Chrześcijańskiego Wschodu z udziałem gości z Polski i z zagranicy.

Prace konserwatorskie sfinansowane zostało ze środków udzielonych w ramach Trzeciego Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Miasta Sandomierza oraz Parafii Katedralnej i Diecezji Sandomierskiej.

Wnętrze prezbiterium gotyckiej katedry pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Sandomierzu zdobią wschodnie malowidła wykonane w kanonie sztuki bizantyńsko–ruskiej. Fragmenty podobnych fresków znajdują się w Krakowie, Lublinie i Wiślicy, jednak malowidła sandomierskie stanowią całość przewyższającą swoją powierzchnią wspomniane freski razem wzięte. Wykonane zostały przez malarzy ruskich na zlecenie króla Władysława Jagiełły, który roztaczał nad wschodnim malarstwem patronat szczególny, niemający sobie równego w Europie średniowiecznej.

– To jeden z najwspanialszych elementów wystroju sandomierskiej świątyni, gdzie tradycja artystyczna wschodniego malarstwa sakralnego zespoliła się z tradycją monumentalnego gotyckiego wnętrza, z jego symboliką i liturgiczną funkcją, przynależnych do świata kultury łacińskiej. Sandomierz stał się miejscem spotkania sztuki Zachodu ze sztuką chrześcijańskiego Wschodu, świadectwem kulturowej koegzystencji i wyznaniowej tolerancji – powiedział KAI ks. Tomasz Lis, rzecznik diecezji sandomierskiej.

Sandomierskie freski odkryto przypadkowo. W 1887 roku w prezbiterium katedry na tron biskupi spadł jeden z obrazów olejnych wiszących na ścianie, odsłaniając fragment malowideł bizantyjskich. W kolejnych latach odkryto dalsze ich partie i przeprowadzono zabiegi konserwatorskie. Jednak dopiero prace restauracyjne rozpoczęte w 2008 roku pozwoliły na odsłonięcie całości malowideł i usunięcie różnych domalowań.

Centrum dekoracji malarskiej na sklepieniu wyznacza Chrystus Pantokrator w sferycznej mandorli otoczonej symbolami Ewangelistów, chórami anielskimi, przedstawieniami proroków i patriarchów. Niżej ukazano sceny biblijne. Wątek chrystologiczny – cykl tzw. Wielkich Świąt począwszy od Narodzenia Chrystusa po Zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny, został poszerzony o obrazy z działalności publicznej Chrystusa. Poniżej sceny Zaśnięcia ukazane są frontalnie postacie świętych męczennic, a naprzeciw siedmiu świętych hierarchów. Wiele scen dopełniają inskrypcje pisane ruską cyrylicą i gotycką majuskułą.

– Konserwacja fresków bizantyńskich przyniosła także ważne odkrycie z zakresu heraldyki. Po odsunięciu stalli na północnej ścianie ukazał się fryz heraldyczny złożony z dziewięciu tarcz herbowych z epoki jagiellońskiej – dodaje ks. Lis.

Identyfikacja herbów pozwoliła na stwierdzenie, iż na fryzie umieszczono jeden herb państwowy (Orzeł Biały), trzy dynastyczne (Pogoń, Podwójny Krzyż i herb cylejski, należący do Anny, żony Władysława Jagiełły w latach 1403-1416), oraz pięć herbów ziemskich: sandomierski, ruski, dobrzyński, kujawski i wielkopolski.

Jak podkreślają badacze, fryz jest jednym z niewielu zachowanych zbiorów polskich herbów państwowo-terytorialnych wykonanych techniką malarską z zastosowaniem barw. Jest to najstarszy tego rodzaju zabytek w Polsce i jedyny z epoki średniowiecza.