Skazani niewinni księża w obozie karnym na Białorusi

Około 1300 obrońców praw człowieka, działaczy opozycji, dziennikarzy i duchownych jest przetrzymywanych w więzieniach i źle traktowanych na Białorusi. Teraz wydaje się, że więźniowie polityczni mają nowego rzecznika: prezydenta USA Donalda Trumpa. Tuż przed sierpniowym spotkaniem z rosyjską głową państwa Władimirem Putinem na Alasce, Trump zadzwonił do białoruskiego prezydenta Alaksandra Łukaszenki. Według Trumpa, jego zaskakujący osobisty kontakt z długoletnim władcą w Mińsku miał na celu podziękowanie mu za uwolnienie 16 więźniów jakiś czas temu.

Na platformie Truth Social prezydent USA stwierdził: „Rozmawialiśmy również o uwolnieniu 1300 innych więźniów. Nasza rozmowa była bardzo dobra. Z niecierpliwością czekam na spotkanie z prezydentem Łukaszenką w przyszłości”. W ten sposób Trump przełamał izolację Łukaszenki. Do tej pory Stany Zjednoczone i Unia Europejska nie uznawały mińskiego władcy za głowę państwa ze względu na masowe oszustwa wyborcze i brutalne tłumienie ruchu demokratycznego.

Białoruskie media państwowe szeroko relacjonowały rozmowę telefoniczną Trumpa z Łukaszenką. Administracja prezydenta w Mińsku oświadczyła, że obaj przywódcy chcą kontynuować kontakty: „Prezydent Białorusi zaprosił Donalda Trumpa i jego rodzinę do Mińska. Zaproszenie zostało przyjęte”. Nie wiadomo jednak, czy, kiedy i gdzie do tego dojdzie.

Kwestia uwolnienia więźniów nie została nawet poruszona na stronie internetowej prezydenta Łukaszenki. Jego rzeczniczka Natalja Ejsmont powiedziała jednak: „Jeśli chodzi o skazanych, rozmowa dotyczyła tego, że prezydent USA podziękował białoruskiemu przywódcy za decyzje podjęte w sprawie 16 osób. Nasz prezydent odpowiedział, że nie zatrzymujemy się i będziemy kontynuować działania w tym kierunku”.

Białoruska opozycja obawia się, że Trump usankcjonuje Łukaszenkę, uważanego za ostatniego dyktatora w Europie, bez poprawy sytuacji w zakresie praw człowieka na Białorusi. Łukaszenka – sam przyznał, że jest „prawosławnym ateistą” – napisał do papieża Leona XIV po jego wyborze w maju: „Z przyjemnością zauważam, że stosunki między Republiką Białorusi a Stolicą Apostolską charakteryzują się ostatnio pozytywną dynamiką i że nasze pomysły na rozwiązanie palących problemów współczesnego świata są zbieżne”.

Represje wobec Kościoła

Zaprosił również nowego papieża na Białoruś. „Chrześcijaństwo od dawna odgrywa ważną rolę w życiu społecznym i kulturze kraju”, dodał do swoich gratulacji. W rzeczywistości jednak władze białoruskie wielokrotnie podejmowały ukierunkowane i surowe działania przeciwko Kościołowi katolickiemu, do którego należy ok. 10 proc. ludności.

Od jesieni 2022 r. katolikom zabrania się korzystania z ważnego, tzw. Czerwonego Kościoła przy Placu Niepodległości w Mińsku. Oficjalnym powodem jest brak zabezpieczeń. Świątynia ma zostać ponownie przekazana Kościołowi dopiero w 2027 r., po zakończeniu renowacji.

Białoruskie Centrum Praw Człowieka Wiosna wymienia obecnie jako więźniów politycznych oprócz prawosławnego księdza również dwóch księży katolickich: ks. Henryka Okołotowicza i ks. Andrzeja Juchniewicza. Sąd w Mińsku skazał ks. Okołotowicza w niepublicznym procesie na 11 lat więzienia za rzekomą zdradę stanu. Jak dotąd nie ujawniono, jaką tajemnicę państwową miał zdradzić zatrzymany w listopadzie 2023 r. kapłan.

Przed procesem nieoficjalnie podawano jedynie, że proboszcz parafii jest oskarżony o wyrządzenie państwu białoruskiemu szkody w wysokości około miliona euro. 65-latek jest obywatelem Białorusi. Od 2005 roku kieruje parafią w Wołożynie, 75 km na północny zachód od Mińska. Ks. Okołotowicz przeszedł już zawał serca i musiał poddać się operacji z powodu raka. Dlatego potrzebuje stałych leków i dobrej opieki medycznej. Istnieje duża obawa, że duchowny nie otrzyma ich. Podobno na początku odmówiono mu nawet ciepłego posiłku i odzieży.

Ks. Okołotowicz utrzymuje, że jest niewinny. Niemniej jednak w marcu Sąd Najwyższy odrzucił jego apelację. W kwietniu ksiądz napisał z więzienia, że został oskarżony o „szpiegostwo na rzecz Polski i Watykanu”. Jednak „nigdy nie był niczyim szpiegiem, ale zawsze sługą Bożym”. Według kapłana, w oskarżeniach przeciwko niemu nie było „ani słowa prawdy”. Był to czysty przypadek „kłamstw, gróźb i szantażu”. Pod koniec maja ks. Okołotowicz został dodany do listy osób rzekomo zaangażowanych w działalność „ekstremistyczną”.

Dwa tygodnie temu niezależny białoruski portal „katolik.life” poinformował, że ks. Okołotowicz jest obecnie przetrzymywany w kolonii karnej nr 2 w mieście Bobrujsk. Tam udziela porad duchowych innym więźniom różnych wyznań, słucha spowiedzi i udziela sakramentów, podobnie jak kard. Kazimierz Świątek (1914-2011) w sowieckiej niewoli. W więzieniach na Białorusi nie ma regularnej katolickiej opieki duszpasterskiej, a nabożeństwa prawosławne są tam również rzadkością. Według portalu, ks. Okołotowicz jest bardzo wdzięczny za wszystkie listy i paczki, które otrzymał.

W kwietniu sąd skazał ks. Andrzeja Juchniewicza na 13 lat więzienia – również w procesie niejawnym. Sąd apelacyjny potwierdził wyrok pod koniec lipca. Ks. Juchniewicz proboszcz diecezjalnego Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Szumilinie koło Witebska i przełożony Misji Zakonu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej (OMI) zapewnił, że jest niewinny. Zakon oświadczył, że ks. Juchniewicz został aresztowany z „powodów politycznych”. „Najpierw został oskarżony o tak zwaną działalność wywrotową, a następnie o rzekome popełnienie przestępstw” – oświadczono.

Kościół katolicki na Białorusi jest tak zastraszony, że unika publicznych oświadczeń w obu sprawach. Mniej zrozumiałe jest, dlaczego milczy Watykan. Stolica Apostolska ma nowego nuncjusza apostolskiego w Mińsku od kilku miesięcy, podobnie jak Białoruś w Watykanie. Dotychczas nie zostało upublicznione nic na temat konkretnych kwestii, które obie strony obecnie omawiają.