Stulecie administracji apostolskiej w Gdańsku

W najbliższą niedzielę, 24 kwietnia minie 100 lat od utworzenia w Gdańsku administracji apostolskiej. Ta kościelna struktura, powołana do istnienia w 1922 r., stała się zalążkiem powstałej ponad trzy lata później diecezji gdańskiej. Jednocześnie potwierdziła obecność chrześcijaństwa, które na Pomorzu Gdańskim zrodziło się z misji podjętej przez św. Wojciecha.

Ustanowienie administracji apostolskiej wiązało się z powołaniem do istnienia w 1920 r., na mocy uchwały traktatu wersalskiego, Wolnego Miasta Gdańska. Po jego utworzeniu okazało się, że katolickie parafie, które znalazły się w granicach nowego politycznego organizmu, należały do dwóch różnych diecezji: warmińskiej i chełmińskiej.

Stanowiło to zasadniczą trudność w sformułowaniu spójnych i jednolitych działań duszpasterskich, dlatego sprawa ostatecznego rozstrzygnięcia przynależności diecezjalnej miała charakter priorytetowy zarówno dla Niemców jak i dla Polaków zamieszkujących teren Wolnego Miasta Gdańska. Ci pierwsi, zrzeszeni w Organizacji Gdańskich Katolików Narodowości Niemieckiej, wyraźnie opowiadali się za włączeniem wszystkich parafii do diecezji warmińskiej. Otrzymali poparcie znaczącej części duchowieństwa niemieckiego i licznych przedstawicieli partii „Centrum” ostrzegających przed rzekomym spolonizowaniem Gdańska. Polacy natomiast, szukając wsparcia rządu polskiego, optowali za utworzeniem nowej struktury zależnej od biskupa chełmińskiego.

Te rozbieżne dążenia doprowadziły do sytuacji patowej i zaczęły wywoływać coraz silniejsze wzajemne konflikty. Aby zapobiec pogłębiającemu się kryzysowi, zwłaszcza waśniom narodowościowym, papież Pius XI dekretem „Sanctissimus Dominus” z 24 kwietnia 1922 r. powołał do istnienia administrację apostolską na terenie Wolnego Miasta Gdańska podległą bezpośrednio Rzymowi. Tym samym wyłączył istniejące parafie spod władzy biskupów – warmińskiego i chełmińskiego.

Na czele nowej struktury stanął dotychczasowy biskup Rygi Edward Graf O`Rourke – wyjątkowy erudyta i poliglota, który pełnił posługę do 13 czerwca 1938 r. nie tylko jako administrator, ale również jako pierwszy biskup gdański. To właśnie on od podstaw zorganizował życie religijne, umiejętnie balansując pomiędzy oczekiwaniami katolików obu narodowości.

Administracja apostolska była, jak się później okazało, strukturą przejściową, albowiem 30 grudnia 1925 r. papież Pius XI powołał do istnienia diecezję gdańską.