Święta Lipka: 11 sierpnia ogólnopolskie obchody 50-lecia koronacji obrazu Matki Bożej

11 sierpnia w Świętej Lipce z udziałem Episkopatu – obędzie się 50-lecie koronacji obrazu Matki Bożej, której dokonał kard. Stefan Wyszyński z udziałem kard. Karola Wojtyły. Święta Lipka, choć jest sanktuarium maryjnym, znana jest jako „Sanktuarium Matki Jedności Chrześcijan”, gdyż przez od wieków przybywają tu nie tylko katolicy ale i ewangelicy.

W uroczyste, ogólnopolskie obchody 50-lecia koronacji włączone zostały także inne znamienne rocznice: 400-lecia przyłączenia Świętej Lipki do katolickiej Warmii, czego dokonał Zygmunt III Waza w 1618 r. i powierzenia tego miejsca jezuitom, 125. rocznica ukończenia miejscowej szkoły muzycznej przez Feliksa Nowowiejskiego oraz 35. rocznica nadania przez Jana Pawła II tutejszemu kościołowi tytułu Bazyliki Mniejszej.

Centralna uroczystość – nawiązująca do wyżej wymienionych rocznic – odbędzie się z udziałem przedstawicieli Episkopatu Polski, dokładnie w dniu 50-lecia koronacji cudownego obrazu Matki Bożej Świętolipskiej w sobotę 11 sierpnia o godz. 11.00. Jest to jednocześnie Uroczystość Matki Bożej Świętolipskiej.

Jubileuszowej Mszy św. z udziałem Episkopatu przewodniczyć będzie kardynał Stanisław Dziwisz, a homilię wygłosi abp Wojciech Polak, Prymas Polski. Tego dnia w Świętej Lipce spodziewani są pielgrzymi z całej Polski jak również pielgrzymka kapłanów oraz pielgrzymka Wspólnot Życia Chrześcijańskiego. Przyjedzie też pielgrzymka rowerowa Bractwa św. Jakuba z Kętrzyna.

Sanktuarium w Św. Lipce, którym od wieków opiekują się jezuici, odwiedza rocznie około 400 tys. osób. Są to przeważnie turyści, ale i pielgrzymi. W wakacje, gdy każdego dnia odbywa się siedem prezentacji organowych, świątynia jest wypełniona po brzegi, a często ludzie gromadzą się także przed kościołem.

Sanktuarium w Świętej Lipce leży nieopodal historycznej granicy katolickiej Warmii i protestanckich Mazur, blisko dawnej granicy I Rzeczpospolitej i państwa pruskiego. Od kilkudziesięciu lat Święta Lipka pełni funkcję Sanktuarium Matki Jedności Chrześcijan, właśnie ze względu na położenie na styku ziem warmińskiej i mazurskiej oraz czterech wyznań: rzymskokatolickiego, greckokatolickiego, prawosławnego i ewangelickiego.

Historia kultu

Początki tutejszego miejsca kultu maryjnego sięgają XIV w. Według ustnie przekazywanej informacji więziony w lochach kętrzyńskiego kościoła skazaniec dzięki interwencji Matki Bożej wyrzeźbił w drewnie Jej figurkę z Dzieciątkiem. Po wykonaniu rzeźby został uwolniony, a figurkę zawiesił na lipie przy drodze z Kętrzyna do Reszla. Rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem zasłynęła cudami. Z czasem wokół lipy wybudowano kaplicę; nie wiadomo, jak ona wyglądała. Kaplicę obsługiwali duchowni krzyżaccy z Kętrzyna.

Już w średniowieczu ustalił się zwyczaj organizowania pielgrzymek do Świętej Lipki, do której dla uzyskania odpustu i w nadziei uzdrowienia przybywali pielgrzymi nie tylko z Prus i Warmii, ale również z Mazowsza. Ostatni wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollem w 1519 r. pielgrzymował pieszo i boso z Królewca do Świętej Lipki.

W 1525 r. – po sekularyzacji państwa krzyżackiego i przyjęciu przez nie luteranizmu jako religii państwowej, wiara katolicka została zakazana, a kult świętych uznano za zabobon. Podburzeni przez starostę protestanci z Kętrzyna zburzyli kaplicę, figurkę wrzucili do jeziora Wirowego. Ścięli lipę a na jej miejscu ustawili szubienicę.

W 1618 r. katolicy odzyskali swobody wyznaniowe, a sekretarz króla Zygmunta III Stefan Sadorski wykupił całą Świętą Lipkę. Administracja i prawo użytkowania Świętej Lipki zostały przekazane Jezuitom. Odtąd była ona katolickim sanktuarium, funkcjonującym jednak w otoczeniu protestantyzmu.

Odbudowa kaplicy zapoczątkowała rozkwit sanktuarium. Znacznie rozwinął się ruch pielgrzymkowy. W 1685 Jezuici przygotowywali teren pod budowę, gromadzili materiały, ścięto część wzgórza, zasypano bagna, a grunt umacniano wbijając gęsto długie pale olchowe okute na końcu żelazem. Kamień węgielny poświęcił biskup warmiński kardynał Michał Radziejowski 1 listopada 1687. Kościół został konsekrowany 15 sierpnia 1693 r. przez biskupa Jana Stanisława Zbąskiego.

W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Matki Bożej, wzorowany na ikonie Matki Bożej z rzymskiej Bazyliki Większej Matki Bożej. Na zamówienie jezuitów wykonał go w 1640 r. Bartłomiej Pens, Belg mieszkający w Elblągu, który po zajęciu tego miasta przez Szwedów na stałe przeniósł się do Wilna. Samuel Gräwe – złotnik z Królewca wykonał srebrną sukienkę na ten obraz, srebrne ozdoby na tabernakulum ze sceną Ostatniej Wieczerzy i Wieczerzy w Emaus oraz monstrancję w kształcie drzewa lipowego z figurką Matki Bożej.

Po kasacie zakonu Jezuici wrócili do Świętej Lipki (znajdującej się wówczas na terenie państwa niemieckiego) dopiero w 1932 r., i podjęli prace związane z parafią i sanktuarium. Po wojnie rosła sława Sanktuarium, zaczęły odwiedzać pielgrzymki i wzrastał ruch pielgrzymkowy jak i turystyczny.

Obraz został przyozdobiony koronami papieskimi 11 sierpnia 1968 r. Ceremonii dokonał Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński, a sumę celebrował kardynał Karol Wojtyła. Papież Jan Paweł II dekretem z dnia 241utego 1983 r. nadał kościołowi w Świętej Lipce tytuł Bazyliki Mniejszej.

20 kwietnia 2018 r. prezydent Andrzej Duda wydał rozporządzenie uznające Sanktuarium Świętolipskie za Pomnik Historii. Tytuł Pomnika Historii otrzymują wyjątkowe obiekty i tereny o najwyższych w skali kraju wartościach historycznych, architektonicznych, artystycznych i naukowych. To prestiżowe wyróżnienie nadano w sumie od 1994 roku 91 zabytkom. Jest to najwyższa forma wyróżnienia terenu lub obiektu zabytkowego, jakim dysponuje Państwo Polskie.

Obecnie kustoszem sanktuarium jest ks. Aleksander Jacyniak SJ. W miejscowym Domu Pielgrzyma odbywają się liczne dni skupienia, warsztaty, rekolekcje – w szczególności dla młodzieży. 26 maja br. w Świętej Lipce jezuici z Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego powierzyli swoją prowincję Matce Bożej Świętolipskiej.

Święta Lipka nosi tytuł „sanktuarium Matki Jedności Chrześcijan”. Po dzisiejszy dzień do Matki Bożej Świętolipskiej przychodzą także ewangelicy. – Warmia jest szczególnym regionem, gdy chodzi o przenikanie się dwóch chrześcijańskich tradycji: katolickiej i protestanckiej – wyjaśnia w rozmowie z KAI metropolita warmiński abp Józef Górzyński.

Dodaje, że „Warmia była enklawą katolickości w otoczeniu protestanckim. Towarzyszyły temu jednak nie wojny religijne, ale przeciwnie, wzajemne przenikanie się i wzbogacanie protestantyzmu i katolicyzmu. Do sanktuarium w Świętej Lipce przybywali zatem licznie katolicy, ale i protestanci. Jest to charakterystyczne dla tego sanktuarium. Protestanci przyjeżdżali nawet na Świętolipskie odpusty, mimo, że Kościoły protestanckie je odrzuciły”.