Święto św. Andrzeja Apostoła

Św. Andrzeja Apostoła, patrona prawosławia, brata św. Piotra, rybaka, pierwszego powołanego przez Chrystusa ucznia, ukrzyżowanego przez pogan wspomina Kościół katolicki 30 listopada.

W tradycji ludowej dzień ten związany jest z wróżbami i przepowiedniami dotyczącymi szczególnie zamążpójścia lub ożenku.

Św. Andrzej urodził się w Betsaidzie, mieszkał jednak wraz ze swoim bratem, Szymonem Piotrem, w Kafarnaum. Obaj byli rybakami. Andrzej był wcześniej uczniem św. Jana Chrzciciela. Ten wskazał przechodzącego nad Jordanem Jezusa mówiąc „Oto Baranek Boży”.

Wówczas Andrzej poszedł za Jezusem, co św. Jan Ewangelista opisał słowami: „Jednym z dwóch, którzy to usłyszeli i poszli za Nim, był Andrzej, brat Szymona Piotra. Ten spotkał najpierw swego brata i rzekł do niego: «Znaleźliśmy Mesjasza» – to znaczy Chrystusa. I przyprowadził go do Jezusa” (J 1, 35-41). Kościół prawosławny nadaje św. Andrzejowi przydomek „Protokleros”, tzn. pierwszy powołaniem. Ewangelie wspominają go kilkakrotnie, natomiast bardzo wiele miejsca poświęcają mu starożytne apokryfy, m.in. „Dzieje Andrzeja” (II/III w.) oraz „Męka Andrzeja” (IV w.).

Niektóre przekazy świadczą, że św. Andrzej głosił ewangelię na terenach między Dnieprem a Donem, inne, że w Azji Mniejszej i Achai. Według tradycji ok. 65 roku w mieście Patras na Peloponezie aresztował go namiestnik rzymski. Św. Andrzej został skazany na ukrzyżowanie, co poczytywał sobie za chlubę, bo taka śmierć upodabniała go do samego Chrystusa. Krzyż, na którym umarł Apostoł był w kształcie litery X,dlatego obecnie jest on nazywany krzyżem św. Andrzeja.

Relikwie św. Andrzeja przewieziono w 356 r. z Patras do Konstantynopola. Krzyżowcy, plądrując Konstantynopol podczas czwartej wyprawy krzyżowej w 1202 r. zabrali ze sobą szczątki Apostoła i złożyli je w Amalfi w pobliżu Neapolu. Relikwia głowy została w 1464 r. złożona w bazylice św. Piotra. Podczas trzeciej sesji Soboru Watykańskiego II, 25 września 1964 r. papież Paweł VI nakazał zwrócić tę relikwię kościołowi w Patras. W 1980 r. prawosławnemu Kościołowi greckiemu zwrócone zostały również relikwie krzyża św. Andrzeja.

Św. Andrzej Apostoł jest od czasów średniowiecznych patronem Szkocji i wielu krajów i regionów geograficznych (m.in. Turcji i jednym z patronów Rosji) oraz całego prawosławia, które określa go mianem Pierwszego Powołanego (Pierwozwannyj, po grecku – Protokletos).

Relikwie św. Andrzeja zostały przekazane Kościołowi w Polsce 18 października 2003 r. w Amfali. Wówczas arcybiskup tej włoskiej archidiecezji przekazał szczątki Apostoła kościołowi środowisk twórczych w Warszawie. W uroczystości wzięli udział kard. Józef Glemp, prymas Polski, przedstawiciele środowisk twórczych i rektor kościoła ks. Wiesław Niewęgłowski. Andrzej Apostoł ma również swoją stronę w internecie: www.andrzej.apostol.prv.pl .

Ponieważ około dnia św. Andrzeja kończy się rok kościelny a rozpoczyna Adwent, w tradycji ludowej w tym dniu chłopcy i dziewczęta z roztopionego wosku zgadywali, kto pierwszy ożeni się lub wyjdzie za mąż. Wróżby te nazywano właśnie „andrzejkami”, a zwyczaj w formie różnorodnych zabaw przetrwał do dziś.