Uroczystości 99. rocznicy obrony Płocka przed bolszewikami (zapowiedź)

Msza św. w bazylice katedralnej w intencji Ojczyzny i Płocka oraz uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz święto Wojska Polskiego, Bieg Obrońców Płocka 1920 roku oraz uroczystości na Cmentarzu Garnizonowym złożą się na uroczystości związane z 99. rocznicą obrony Płocka przed bolszewikami 1920 roku. Zaplanowano je w dniach 15-18 sierpnia, w miejscach związanych z atakiem bolszewickim na Płock.

Uczestnicy rocznicowych uroczystości, w tym poczty sztandarowe i pododdziały, zbiorą się w czwartek 15 sierpnia o godz. 9.20, aby złożyć kwiaty przed pomnikami Marszałka Józefa Piłsudskiego, poety i legionisty Władysława Broniewskiego oraz Obrońców Płocka w 1920. O godz. 10.00 w bazylice katedralnej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny sprawowana będzie Msza św. w intencji Ojczyzny oraz miasta Płocka. Będzie jej przewodniczył ks. Jarosław Mokrzanowski, sekretarz biskupa płockiego Piotra Libery, który obecnie przebywa w eremie kamedulskim w Krakowie.

Około godz. 11.15 uczestnicy Eucharystii złożą kwiaty na Bratniej Ziemi koło katedry – jest to miejsce, gdzie znajduje się ziemia z miejsc, w których polegli Polacy w obronie Ojczyzny. Potem wszyscy przejdą pod pobliską Płytę Nieznanego Żołnierza, gdzie m.in. wysłuchają hymnu państwowego, złożą kwiaty oraz wysłuchają strzałów na wiwat w wykonaniu Płockiej Drużyny Kuszniczej i Płockiego Bractwa Kurkowego. Potem około godz. 13.00 na Starym Rynku koncert patriotyczny da Gminna Orkiestra Dęta ze Starej Białej.

W sobotę 17 sierpnia o godz. 20.00 na Bratniej Mogile przy ul. Targowej odbędzie się capstrzyk harcerski Hufca ZHP Płock im. Obrońców Płocka 1920 roku. O tej samej godzinie zaplanowano na ul. Tumskiej IV Bieg Obrońców Płocka 1920 roku; inicjuje go Stowarzyszenie Płock Biega No Age Limit.

W niedzielę 18 sierpnia harcerze złożą kwiaty w Miejscach Pamięci Narodowej. O godz. 10.00 rozpoczną się uroczystości na Cmentarzu Garnizonowym przy ul. Norbertańskiej. Przewidziana jest m.in. modlitwa za poległych podczas I wojny światowej i obrońców Płocka 1920 roku oraz apel pamięci. Natomiast o godz. 12.00 na Starym Rynku rozpocznie się spacer z przewodnikami Płockiej Lokalnej Organizacji Turystycznej do miejsc symbolicznie związanych z Obroną Płocka 1920 roku.

***
W sierpniu 1920 roku Płock był punktem strategicznym na froncie wojny polsko-bolszewickiej.
Atak bolszewicki nastąpił 18 sierpnia 1920 r. około godziny 14.00. Załoga wojskowa Płocka wykonywała w tym czasie natarcie na pozycje bolszewickie na przedpolu miasta w rejonie Boryszewa i Trzepowa. Szczególnie silne uderzenie spadło na batalion zapasowy 6 pułku piechoty Legionów kpt. Mieczysława Głogowieckiego i spieszony szwadron Tatarskiego pułku ułanów rtm. Włodzimierza Rychtera, atakujących w kierunku Trzepowa. Oba pododdziały zostały rozbite, co otworzyło oddziałom rosyjskim drogę do miasta. Żołnierze polscy i mieszkańcy na widok galopujących kawalerzystów w popłochu uciekali w kierunku mostu i dalej – za Wisłę.

Panikę opanowało kilku oficerów: dowódca przedmościa mjr Janusz Mościcki, kpt. Albert de Buré, rtm. Romuald Borycki, por. Iskander Achmatowicz oraz sanitariuszka Janina Landsberg – Śmieciuszewska, którzy powstrzymywali uciekających żołnierzy i organizowali punkty oporu. W pierwszej fazie walk dużą rolę odegrał oddział żandarmerii wojskowej por. Edwarda Czuruka, który swoimi żandarmami obsadził kluczowe punkty w mieście. Niemal od początku do walki włączyła się 9 kompania telegraficzna jazdy por. Zbigniewa Brodzińskiego.

Stopniowo zza Wisły docierały posiłki, stabilizując sytuację w mieście. Na korzyść strony polskiej działało również to, że po wtargnięciu do miasta żołnierze bolszewiccy rozbiegli się po domach, rabując i demolując mieszkania, gwałcąc kobiety oraz żądając jedzenia i alkoholu. Ich ofiarą padli mieszkańcy ze wszystkich grup społecznych, narodowościowych i wyznaniowych: bogaci i biedni, Polacy i Żydzi, księża katoliccy i mariawiccy.

W nocy do miasta nadeszły kolejne posiłki, co pozwoliło na podjęcie 19 sierpnia 1920 r. rano działań zaczepnych i stopniowe wypieranie nieprzyjaciela z Płocka. Równocześnie z polskim natarciem dowódca III Korpusu Konnego Gaj Bżyszkian otrzymał rozkaz porzucenia Płocka i natychmiastowego włączenia się do bitwy w rejonie Płońska. W rezultacie około godziny 11.00 dnia 19 sierpnia oddziały polskie wyparły bolszewików z miasta.

Obrona Płocka w dniach 18-19 sierpnia była przypadkiem boju z udziałem niemal wszystkich rodzajów broni i służb. W mieście i na przedpolu walczyła piechota i kawaleria, wspomagana przez artylerię. Na Wiśle pojedynek ogniowy z nieprzyjacielem prowadziła flotylla rzeczna. 19 sierpnia ustępujący z Płocka III Korpus Konny ostrzeliwali polscy lotnicy.

W walkach brały też udział różne służby: żandarmi z plutonu żandarmerii wojskowej, łącznościowcy z 9 kompanii telegraficznej jazdy czy żołnierze intendentury z Wojskowego Urzędu Gospodarczego. Walczących wspierali policjanci oraz członkowie organizacji cywilnych, takich jak Straż Obywatelska, Służba Narodowa Kobiet Polskich i harcerze. W pomoc wojsku i bezpośredni udział w walkach zaangażowali się także zwykli mieszkańcy, nie będący członkami żadnych formacji.

Za ofiarną obronę przed bolszewikami Płock otrzymał od Marszałka Józefa Piłsudskiego odznaczenie – Krzyż Walecznych. Płock jest jednym z dwóch miast, które zostały wyróżnione odznaczeniem po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej. Drugim był Lwów, odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Płock jest także jednym z dwóch miast obdarzonych przez Piłsudskiego tytułem „miasta bohatera”.