W dawnej synagodze powinna powstać instytucja kultury

„Chciałbym, aby w dawnej kieleckiej synagodze powstała instytucja kultury, ale musimy czekać na uprawomocnienie wyroku, dbając w miarę możliwości o budynek” – powiedział KAI prezydent Kielc Wojciech Lubawski, komentując wyrok sądu okręgowego z 30 października, który zdecydował, że budynek dawnej kieleckiej synagogi nie zostanie przekazany gminie żydowskiej.

Sąd oddalił także pozew, nie godząc się na odszkodowanie lub nieruchomość zamienną.

Prezydent Lubawski nie jest zaskoczony wyrokiem, ale też ma świadomość, że to dopiero początek drogi, gdyż gmina żydowska w Katowicach zapowiada odwołanie. „Sprawa może się ciągnąć kilka lat” – uważa Lubawski.

„Na razie doprowadziliśmy ciepło, zabezpieczamy budynek przed zniszczeniem, wykonujemy drobne prace naprawcze i to wszystko, na co możemy sobie pozwolić, gdy nadal trwa spór dotyczący własności” – dodaje prezydent Kielc.

Lubawski przyznaje, że miasto wciąż jest w kontakcie z wybitnym architektem szwajcarskim – Peterem Zumthorem, który przygotował wstępny projekt przekształcenia budynku w obiekt łączący pod szyldem teatru nowoczesną propozycję placówki kultury.

Spór o budynek dawnej synagogi przy Alei IX Wieków Kielc toczy się między gminą żydowską, a Kielcami od 1999 roku. Sprawę miała rozstrzygnąć Komisja Regulacyjna ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich, ale po dwunastu latach prac zakończyła postępowanie bez orzeczenia. W efekcie gmina żydowska skierowała pozew do sądu.

W wyniku wyroku z 30 października br. został oddalony pozew w zakresie obejmującym żądanie przeniesienia własności na gminę żydowską. Sąd stwierdził, że Stowarzyszenia Pomocy Biednym Wyznania Żydowskiego w Kielcach – do którego przed wojną miała należeć synagoga – nie można uznać za "inną wyznaniową żydowską osobę prawną". A tylko taka osoba lub gmina żydowska – w myśl ustawy o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., miałyby prawo do roszczeń. Wydając wyrok, sąd wziął także pod uwagę orzeczenia Sądu Najwyższego z 2007 i 2009 r.

Gmina żydowska w pozwie dopuszczała też odszkodowanie pieniężne lub nieruchomość zastępczą. Żądania te zostały jednak odrzucone, bo "nie były zgłaszane wcześniej w postępowaniu przed komisją regulacyjną".

Włodzimierz Kac, przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach zapowiada odwołanie do Sądu Apelacyjnego.

Wzniesioną wg projektu Stanisława Szpakowskiego w l. 1902-1909 w stylu mauretańsko-neoromańskim synagogę w Kielcach, ufundował Mojżesz Pfeifer. W 2009 r. – w setną rocznicę dedykowania bożnicy – w ramach Szabatonu odbył się w niej pierwszy od 70 lat szabat. Poza tym jednostkowym faktem, obiekt od 70 lat nie służy jako świątynia. Wieloletnim użytkownikiem synagogi – do 2011 r., było Archiwum Państwowe w Kielcach.