W katastrofie zginął Janusz Krupski, opozycjonista, redaktor katolicki, polityk

Janusz Krupski, zmarły tragicznie w katastrofie pod Smoleńskiem, był ważną postacią opozycji demokratycznej w Polsce, twórcą i redaktorem podziemnego pisma młodych katolików „Spotkania”, wiceprezesem IPN a obecnie kierownikiem Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Wielki patriota, człowiek niezłomny i kryształowo uczciwy, z piękną kartą opozycyjną.
Janusz Krupski urodził się 9 maja 1951 w Lublinie. Po rozpoczęciu studiów historycznych na KUL wraz z przyjaciółmi Bogdanem Borusewiczem i Piotrem Jeglińskim, wśród studentów tworzył pierwsze kręgi opozycji demokratycznej.

W 1973 roku Krupski pełniąc funkcję prezesa Koła Naukowego Historyków Studentów KUL, na wiecu studenckim przeciwstawił się odgórnemu zjednoczeniu organizacji młodzieżowych, a szczególnie powołaniu na KUL Socjalistycznego Związku Studentów Polskich jako reprezentacji wszystkich studentów; w sposób otwarty skrytykował wówczas ustrój PRL i jej sojusze. Po powstaniu SZSP wraz z Borusewiczem i Joanną Lubieniecką udał się do prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego, Wielkiego Kanclerza KUL, który m.in. po wysłuchaniu ich racji wprowadził zakaz funkcjonowania SZSP na tej uczelni.

Inspiracją do podjęcia przez Krupskiego podziemnej działalności wydawniczej były wykłady prof. Władysława Bartoszewskiego prowadzone na KUL od 1973 r. Profesor prowadził wykład monograficzny poświęcony Polskiemu państwu Podziemnemu w okresie II wojny światowej. W trakcie tych wykładów opowiadał również o ruchu wydawniczym, który rozwinął się wtedy na olbrzymią skalę. Te opowieści zafascynowały ambitnych studentów historii i postanowili sami stworzyć pismo o profilu katolickim, niepodlegające cenzurze.

Latem 1974 r. Krupski planował wraz z Piotrem Jeglińskim wyjazd na Zachód w celu zdobycia powielacza potrzebnego do podziemnej działalności wydawniczej. Nie otrzymał jednak paszportu i Jegliński pojechał sam. Na początku 1976 roku przez Wita Wójtowicza (aktora Sceny Plastycznej KUL) Jegliński przysłał Krupskiemu powielacz spirytusowy – jeden z pierwszych, jaki znalazł się w rękach opozycji.

Pod koniec 1975 roku Krupski był obecny jako obserwator podczas procesu studenta KUL Stanisława Kruszyńskiego, oskarżonego za krytykowanie ustroju w listach do rodziny i skazanego na 10 miesięcy więzienia. Wiosną 1976 r. uczestniczył w zbieraniu podpisów pod listem w jego obronie.

W czerwcu 1976 r. wraz z kolegami, występując jako Komitet Młodzieży Polskiej ds. Przestrzegania Postanowień Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, przekazał odbywającemu się w Warszawie Zgromadzeniu Młodzieży i Studentów Europy list otwarty, opisujący przypadki łamania praw człowieka w Polsce. Na przełomie 1976 i 1977 roku zbierał podpisy pod apelem o powołanie sejmowej komisji dla zbadania okoliczności wydarzeń czerwcowych w Radomiu i Ursusie.

Przekazywał do Jeglińskiego do Paryża i do Radia Wolna Europa zmikrofilmowane własnoręcznie materiały dotyczące opozycji w Polsce. W tym celu wyjeżdżał kilkakrotnie w 1977 roku do Drezna, gdzie był umówiony punkt kontaktowy. Potem został przesłuchany w tej sprawie przez milicję.

Dzięki pośrednictwu Antoniego Macierewicza zaczął powielać „Komunikat” Komitetu Obrony Robotników oraz trzy pierwsze numery niezależnego pisma literackiego „Zapis”. Przez pewien czas powielacz stał w jego domu w Lublinie. Razem z Wójtowiczem wymyślił nazwę firmującą te działania: Nieocenzurowana Oficyna Wydawnicza. Wkrótce Mirosław Chojecki zaproponował wspólne prowadzenie wydawnictwa przez środowisko warszawskie i lubelskie. Krupski przekaz mu z Lublina sprzęt powielaczowy.

Jesienią 1977 Krupski wraz z kolegami zaczął wydawać „Spotkania” – niezależne pismo młodych katolików. Było ono jednym z najważniejszych polskich pism drugiego obiegu o głębszym profilu intelektualnym. W artykule wstępnym pierwszego numeru „Spotkań” Janusz Krupski (pod pseudonimem Janusz Topacz) wskazywał cel, jaki postawili sobie twórcy pisma: „Niepodległa i demokratyczna Polska. Wolna Polska w Wolnym Świecie.” Stawiał również warunek jego realizacji: „Bez niepodległości narodów Związku Radzieckiego nie odzyskamy i nie utrzymamy własnej niezależności”.

Wokół pisma skupiali się ludzie w różny sposób związani z Kościołem katolickim i ośrodkami inteligencji w Polsce. Pismo posiadało swoje oddziały w Warszawie, Krakowie i Paryżu. Twórcy pisma byli przekonani o konieczności zmiany świadomości Polaków. Tematy poruszane w piśmie miały się do tego przyczynić. Do najważniejszych tematów jakie poruszano na łamach „Spotkań” można zaliczyć dyskusję nad wielokulturowością, nad problemami Kościoła katolickiego i jego roli w Polsce i w krajach sowieckich. W piśmie ukazywało się też wiele tekstów z zakresu historii i filozofii. Ważnym tematem była aktualna sytuacja polityczna w kraju.

Nie sposób wymienić wszystkich, którzy współpracowali z pismem. Środowisko redakcyjne „Spotkań” skupiało się wokół dwóch najbardziej aktywnych studentów historii: Janusza Krupskiego i Bogdana Borusewicza. Szybko dołączali do nich inni. Wśród redaktorów, drukarzy i kolporterów znaleźli się: Janusz Bazydło z lubelskiego oddziału „Więzi”, Piotr Jegliński, Wojciech Butkiewicz, Zdzisław Bradel, Janusz Drob, Teresa Podgórska, Stefan Szaciłowski, Krzysztof Wasilewski, Jolanta Wasilewska, Karol Wit Wojtowicz, Maciej Sobieraj, Krzysztof Paczuski, Paweł Nowacki, Wojciech Samoliński, Jan Andrzej Stepek, Zygmunt Kozicki, Bożena Wronikowska, Andrzej Paluchowski. Z pismem współpracowali też: Józef Ruszar, Wojciech Oracz i ks. Tadeusz Sakowicz-Zaleski, działacze krakowskiej opozycji. Ze środowiska warszawskiego KIK ze „Spotkaniami” współpracowali między innymi: Jan Chomicki, Piotr Kapela, Marcin Przeciszewski, Joanna Puzyna – późniejsza żona Janusza.

Swoje teksty udostępniali publicyści „Tygodnika Powszechnego”, m. in. ks. Adam Boniecki, Jacek Woźniakowski, Tadeusz Konopka. Na łamach „Spotkań” publikowali: Adam Stanowski, Jan Józef Lipski, Władysław Bartoszewski, Stefan Kisielewski, Tomasz Mianowicz, ks. Franciszek Blachnicki, ks. Stanisław Małkowski, ks. Tadeusz Styczeń, ks. Józef Tischner, Jacek Woźniakowski czy bp. Ignacy Tokarczuk.

„Spotkania” charakteryzowały się otwarciem na dialog z przedstawicielami innych wyznań, a także z ludźmi niewierzącymi. Wyraźne było zainteresowanie chrześcijaństwem na Wschodzie. Zamieszczano dokumentację pontyfikatu Jana Pawła II, która nie mogła się ukazać w prasie oficjalnej, jak też wiele materiałów dotyczących życia katolickiego w Polsce, na Litwie, Ukrainie i Czechosłowacji zdjętych przez cenzurę. Opublikowano m.in. papieską encyklikę Redemptor hominis w języku czeskim (1980). Pisano o historii Polski powojennej, antysemityzmie, stosunkach polsko – żydowskich, polsko – niemieckich czy polsko – ukraińskich. W latach 80. pismo propagowało m.in. ruch non – violence.

Janusz Krupski był jedyną osobą pozostającą w redakcji od początku do końca istnienia „Spotkań”, tzn. do numeru 35 wydanego jesienią 1988. Wielokrotnie uczestniczył w drukowaniu i kolportażu. Jego adres domowy podawano jako adres redakcji.

Przyczynił się także do powstania wydawnictwa „Editions Spotkania” w Paryżu, publikując od początku 1978 „Spotkania” w wersji dla emigracji. Przygotowywał również serię wydawniczą Biblioteka „Spotkań”, w ramach której ukazały się m.in. „Wspomnienia z Kazachstanu” ks. Władysława Bukowińskiego, „Rozważania o moralności i przyczynach ucisku społecznego” Simone Weil, „Polski kształt dialogu” ks. Józefa Tischnera, „Wspomnienia starobielskie” Józefa Czapskiego.

Z inicjatywy Krupskiego działał też w Lublinie w mieszkaniu Bożeny Wronikowskiej Klub Dyskusyjny „Spotkań”.

Krupski został sygnatariuszem ogłoszonego 23 sierpnia 1979 apelu Komitetu Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu o wolne wybory w Polsce. W latach 70. był wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany przez milicję i Służbę Bezpieczeństwa.

Po powstaniu NSZZ „Solidarność” od jesieni 1980 do grudnia 1981 r. był koordynatorem Sekcji Historycznej przy Międzyzakładowym Komitecie Założycielskim, następnie Zarządzie Regionu NSZZ „Solidarność” w Gdańsku. Efektem prowadzonych przez niego prac dokumentacyjnych była książka zbiorowa „Grudzień 1970”, opublikowana przez „Editions Spotkania” w Paryżu (1987).

Po wprowadzeniu stanu wojennego uniknął internowania, ukrywał się. 22 października 1982 r. został jednak aresztowany, po czym internowany do 8 grudnia 1982 w Lublinie. Odmówił wówczas propozycji ze strony SB, aby wydawać „Spotkania” oficjalnie.

W tym czasie Krupski współpracował także ze wspólnotami osób niepełnosprawnych i ich rodzin „Wiara i Światło”, w których aktywni byli niektórzy warszawscy i lubelscy współpracownicy niezależnych „Spotkań”. Kapelanami wspólnot byli m. in. związani ze „Spotkaniami” znani kapłani: ks. Stanisław Małkowski z Warszawy, ks. prof. Andrzej Szostek z Lublina czy ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski z Krakowa.

21 stycznia 1983 r. Krupski został uprowadzony sprzed Pałacu Kultury w Warszawie do Puszczy Kampinoskiej w rejon wsi Truskaw przez trzech funkcjonariuszy Samodzielnej Grupy „D” Departamentu IV MSW pod dowództwem kpt. Grzegorza Piotrowskiego, następnie dotkliwie poparzony żrącym płynem, w wyniku czego doznał poparzeń I i II stopnia. Przeprowadzony w 1994 roku proces doprowadził do ukarania bezpośrednich sprawców porwania.

W wolnej Polsce po 1989 r. Janusz Krupski w latach 1990 – 92 był dyrektorem wydawnictwa „Editions Spotkania”, przeniesionego z Paryża do Warszawy. Równocześnie od 1991 r. do 93 r. był członkiem kolegium redakcyjnego tygodnika „Spotkania”, założonego z jego inicjatywy ambitnego nowego polskiego tygodnika informacyjnego, wydawanego w Warszawie we współpracy z francuską grupą „L’Express”.

Po zawieszeniu pisma, kontynuował działalność wydawniczą w ramach utworzonego przez siebie prywatnego Wydawnictwa „Krupski i S-ka”, którego prezesem był do 2000 r. Wydał cały szereg unikalnych serii wydawniczych, a kilkutomową Historią Kościoła Powszechnego na czele.

W latach 1992 – 93 pracował jako ekspert nadzwyczajnej sejmowej komisji do zbadania skutków stanu wojennego, był też ekspertem Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Od 2000 do 2006 był wiceprezesem Instytutu Pamięci Narodowej.

Od 2006 r. Janusz Krupski był kierownikiem Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Na tym stanowisku zastała go śmierć podczas podróży wraz z prezydentem Lechem Kaczyńskim na uroczystości 70-lecia zbrodni katyńskiej.

Osierocił siedmioro dzieci: Piotra, Pawła, Tomka, Łukasza, Jasia, Marysię i Tereskę. Jego żona Joanna Puzyna-Krupska jest prezesem Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus”.