W Rycerce Górnej odsłonięto pomnik pomordowanych mieszkańców przysiółka

W Rycerce Górnej na Żywiecczyźnie uroczyście uczczono 80. rocznicę tragicznej pacyfikacji przysiółka Czanieckich, dokonanej przez niemieckich żołnierzy 7 kwietnia 1945 roku. Centralnym punktem obchodów było odsłonięcie i poświęcenie pomnika upamiętniającego dziesięciu brutalnie zamordowanych mieszkańców. W wydarzeniu, zorganizowanym przez parafię pw. NMP Nieustającej Pomocy, władze lokalne oraz Instytut Pamięci Narodowej, uczestniczyli przedstawiciele rodzin ofiar, duchowieństwo, parlamentarzyści, samorządowcy, uczniowie, harcerze oraz licznie zebrani mieszkańcy Żywiecczyzny.

Uroczystości rozpoczęły się przed południem od Mszy św. sprawowanej w kościele parafialnym przez ks. Grzegorza Gruszeckiego, proboszcza konkatedry w Żywcu, reprezentującego biskupa bielsko-żywieckiego Romana Pindla. W koncelebrze uczestniczyli: ks. Krzysztof Sordyl, miejscowy proboszcz, ks. Stanisław Budziak, ks. Tadeusz Cader, ks. Jan Franc, ks. Jarosław Bielesz.

Po Eucharystii zgromadzeni przemaszerowali w uroczystej procesji na miejsce odsłonięcia pomnika, który stanął nieopodal przysiółka Czanieckich – miejsca tragicznych wydarzeń z 1945 roku.

Tablica pomnika została ufundowana przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach. Aktu odsłonięcia dokonali przedstawiciele rodzin ofiar – Józef Cokot i Antoni Czaniecki – wspólnie z ks. Krzysztofem Sordylem. Moment ten przywołał pamięć o dramacie cywilnej ludności.

„Stajemy dziś do uroczystego Apelu Pamięci przed pomnikiem upamiętniającym pomordowanych 7 kwietnia 1945 roku mieszkańców placu Czanieckich w Rycerce Górnej. Pochylmy głowy w zadumie i skupieniu, aby oddać hołd i szacunek dla pomordowanych” – powiedział por. Karol Tatoń, odczytując Apel Pamięci. Po jego zakończeniu kompania honorowa 18. Bielskiego Batalionu Powietrznodesantowego oddała salwę honorową.

Szczególnym momentem uroczystości był patriotyczny montaż słowno-muzyczny pt. „Pamiętamy – 80 lat później” w wykonaniu uczniów Szkoły Podstawowej im. Karola Wojtyły w Rycerce Górnej. Młodzież recytowała poezję Karola Wojtyły, Marii Konopnickiej i Tadeusza Różewicza, a także wykonała pieśni patriotyczne.

Kamila Tyc, uczennica klasy IV, podkreśliła w swoim wystąpieniu: „Pamięć tworzy tożsamość pokoleniową i jest tym, co kształtuje poczucie lokalnej wspólnoty. Ja i moje pokolenie pragniemy żyć w bezpiecznej Ojczyźnie, której wolność zawdzięczamy wszystkim tym, którzy podjęli walkę z okupantem. Cześć ich pamięci!”.

Iwona Biegun, potomkini Franciszki Stańco, podzieliła się osobistym świadectwem: „Gdy Niemcy się wycofali, babcia z bliskimi powróciła do rodzinnego domu. Zamiast bezpiecznej przystani zastali jednak jedynie zgliszcza – spalone domostwa swoje i sąsiedzkie. Ich własny dom obrócił się w ruinę; ocalała jedynie jedna ściana. Na niej wisiał obraz Matki Boskiej Częstochowskiej – cudownie nietknięty przez ogień. Babcia odczytała to jako znak szczególnej opieki Matki Bożej nad naszą rodziną oraz jako symbol nadziei: że nawet największe okrucieństwo nie zdoła zwyciężyć Bożego miłosierdzia. Od tamtej pory ten obraz jest dla nas nie tylko pamiątką, lecz niemal relikwią – świadectwem cudu i przetrwania”.

6 kwietnia 1945 r. do wsi Rycerka dotarł niewielki oddział żołnierzy niemieckich, którzy ulokowali się na przysiółku Czanieckich. Nazajutrz nad ranem, 7 kwietnia 1945 r., zostali zaatakowani przez sowiecki oddział partyzancki, podprowadzony przez dwóch mieszkańców wsi. Moment zaskoczenia został jednak szybko opanowany przez Niemców, a partyzanci wycofali się. W akcie zemsty, kierując się niszczycielską furią i zasadą odpowiedzialności zbiorowej, Niemcy podpalili przy użyciu granatów i kul 20-22 domostwa oraz zabudowania gospodarcze na przysiółku Czanieckich. W wyniku pacyfikacji zginęło dziesięć osób, zastrzelonych lub spalonych żywcem: z rodziny Płoskonków – ojciec Antoni, matka Wiktoria, córki Helena i Marianna; z rodziny Szczotków – ojciec Karol, matka Julia i syn Antoni; z rodziny Słowiaków – ojciec Franciszek; od Biernatów – matka Karolina; z rodziny Czanieckich – matka Karolina Zeman. Ciała ofiar spoczęły w zbiorowej mogile na cmentarzu w Rajczy.

Około godziny 9:00 7 kwietnia 1945 r. do Rycerki Górnej wkroczyły oddziały Armii Czerwonej, a Niemcy ostatecznie wycofali się 10 kwietnia 1945 r. Te tragiczne wydarzenia pozostają zapisane w pamięci mieszkańców.

Pomnik – wykonany przez miejscowego artystę Władysława Zonia i wzniesiony staraniem Społecznego Komitetu Budowy Pomnika – powstał dzięki zaangażowaniu i determinacji proboszcza Rycerki Górnej ks. Krzysztofa Sordyla.

W uroczystości udział wzięli m.in.: rodziny pomordowanych, w tym potomkowie Franciszki Stańco i Karoliny Zeman; parlamentarzyści, przedstawiciele władz samorządowych, radni powiatowi, duchowieństwo z diecezji bielsko-żywieckiej;

przedstawiciele IPN z Katowic, pododdziały Wojska Polskiego i Straży Graniczne, harcerze, uczniowie, delegacje lokalnych instytucji, stowarzyszeń i organizacji społecznych.