Warszawa: konferencja o biskupie Władysławie Bandurskim w 80. rocznicę śmierci

Konferencja poświęcona osobie bp. Władysława Bandurskiego odbyła się dziś w Muzeum Niepodległości w Warszawie. Bp Bandurski, nazywany też „biskupem Legionów”, był jednym z kandydatów do objęcia funkcji biskupa polowego WP w czasie tworzenia Ordynariatu Polowego w 1919 r. Dziś przypada 80. rocznica jego śmierci.

Podczas konferencji omawiano życie i działalność bp. Bandurskiego, nie tylko w kontekście jego związków ze sprawami wojska, ale również jako osoby zaangażowanej w obronę ludności greckokatolickiej oraz jako duszpasterza młodzieży. Seminarium rozpoczęło się minutą ciszy poświęconą pamięci ofiar sobotniej katastrofy kolejowej.

Na początku ks. płk Zbigniew Kępa, reprezentujący biskupa polowego, wręczył medale "Milito pro Christo" (Walczę dla Chrystusa) sześciu osobom zaangażowanym w opracowanie i publikowanie dziejów kapelanów i duszpasterstwa wojskowego.

Dziekan Wydziału Nauk Historycznych i Społecznych UKSW prof. Wiesław Wysocki zaznaczył, że w obecnej sytuacji medal ten staje się nie tylko nagrodą, ale i „zobowiązaniem do tego żeby zaświadczać o tym, jak bardzo potrzebny jest ordynariat i duszpasterstwo w wojsku polskim i sprzeciwiać się wszystkim zakusom, które będą deprecjonują jego znaczenie”.

Prof. Janusz Odziemkowski z UKSW przedstawił okoliczności, które sprawiły, że to nie bp Bandurski a bp Stanisław Gall został pierwszym biskupem polowym odrodzonej Rzeczpospolitej. Przypomniał, że Józef Piłsudski wielokrotnie podkreślał znaczącą rolę kapelanów wojskowych w kształtowaniu i wychowaniu żołnierzy. – Uważał obecność kapelana w wojsku za bardzo ważny czynnik wychowawczy i stymulujący żołnierza do dużego wysiłku – powiedział.

Opinią, która według profesora najciężej zaważyła na losach bp. Bandurskiego był głos polskich biskupów, wśród których nie cieszył się on zbyt dobrą sławą m.in. przez utrwaloną opinię o swojej niepokorności i zaangażowanie na rzecz Legionów Piłsudskiego. Hierarchowie obawiali się socjalistycznego profilu organizacji i nie chcieli wzmacniać pozycji Marszałka bliskim mu bp. Bandurskim. Jak podkreślił Odziemkowski wybór bp Stanisława Galla, mimo ścierających się frakcji, nie znalazł odbicia w agresywnych komentarzach czy artykułach prasowych tamtego czasu, co pokazuje wielki takt ówczesnych w budowaniu relacji państwo-Kościół.

O roli bp Bandurskiego w obronie ludności wyznania greckokatolickiego opowiedział dr Tadeusz Krawczak z Archiwum Akt Nowych. Jako sufragan archidiecezji lwowskiej, bp Bandurski związał się z narodową demokracją. Patronował wówczas akcji obronnej katolickiej i narodowej na Chełmszczyźnie. Należał do tajnej organizacji obywatelskiej, opiekując się Drużynami Strzeleckimi i organizacji Zarzewie. W jego mieszkaniu na przełomie lat 1912/13 omawiany był wraz z nim projekt zamachu na sobór na Placu Saskim w Warszawie, aby nie dopuścić do przyjazdu cara i ugodowej demonstracji. Plan nie został wykonany z powodu odwołania przyjazdu cara do Warszawy na otwarcie soboru – przypomniał.

Mniej znane fakty z życia bp. Bandurskiego przywołał dr Andrzej Czesław Żak z Centralnego Archiwum Wojskowego. Przypomniał, że to właśnie Bandurski jeszcze jako ksiądz kanonik poświęcił krzyż znajdujący się na Giewoncie w Tatrach w 1901 r. Dr. Żak podkreślił, że pomimo noszenia przez niego tytułu biskupa wojsk Litwy środkowej i stopnia generała podporucznika, Bandurski cierpiał biedę. – Wszystkie pieniądze jakie otrzymywał rozdawał ubogim i potrzebującym. Jego ubóstwo było nawet tematem interpelacji poselskich, którzy domagali się godziwej emerytury dla tego zasłużonego dla niepodległości kapłana – powiedział. Prelegent przypomniał także, że do końca II Rzeczpospolitej w intencji bp. Bandurskiego sprawowano w rocznicę jego śmierci Msze św. w kościele garnizonowym przy ul. Długiej, w obecnej katedrze polowej WP.

O tematyce kazań, inspiracjach i głównych motywach pojawiających się w homiliach biskupich oraz o talencie kaznodziejskim bp. Bandurskiego opowiedział ks. płk Zbigniew Kępa, dziekan Straży Granicznej i kapelan ordynariatu polowego. Podkreślił, że głównym tematem tych kazań, zwłaszcza w okresie I wojny światowej i pierwszych lat niepodległej Polski było budowanie jedności i piętnowanie wad narodowych. – Biskup Bandurski bardzo dobrze znał problemy nurtujące rodaków, była to wiedza zdobywana nie tylko przez prasę, literaturę, a więc teoretyczna, ale i poprzez szeroki krąg znajomych, przyjaciół wywodzących się z wielu kręgów politycznych i społecznych – podkreślił.

Prof. Wiesław Wysocki z UKSW przypomniał okoliczności poszukiwań i uroczystości związane z ekshumacją i przewiezieniem szczątków bp. Bandurskiego z katedry wileńskiej do katedry polowej WP w 1996 r. Przytoczył wstrząsające fragmenty protokołów z badań zarówno krypty, w której pochowany był bp Bandurski, jak i oględzin jego ciała. – Trumna z ciałem bp. Bandurskiego była narażona na skutki działania cieknących rur kanalizacyjnych, biegnących przez kryptę – opowiadał prof. Wysocki, naoczny świadek tamtych wydarzeń. Wykładowca UKSW przypomniał rolę ówczesnego biskupa polowego Sławoja Leszka Głódzia i jego zaangażowanie w sprowadzenie szczątków bp. Bandurskiego do Polski, podkreślił, że toczące się w 1996 r. rozmowy ze stroną litewską nie były łatwe. – To był także dylemat nad depolonizacją katedry wileńskiej, jednak ciało „biskupa Legionów” nie mogło pozostawać w takich warunkach – podkreślał.

O roli bp. Bandurskiego jako opiekuna polskich harcerzy mówił prof. Marek Drozdowski. – Bandurski to nie tylko biskup zjednoczenia harcerstwa polskiego, zjednoczenia armii polskiej, to także postać która nawołuje Polaków do tego, żeby ich energia nie była skierowana przeciwko sobie, ale dla rozwiązania problemów całego społeczeństwa – podkreślił.

Podczas konferencji zaprezentowana została książka autorstwa prof. Wiesława Wysockiego oraz Wiktora Cygana „Służba duszpasterska w polskich formacjach wojskowych 1914-1918”. Wieczorem w katedrze polowej sprawowana będzie Msza św. w intencji bp. Władysława Bandurskiego.

Konferencję zorganizowały Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Centralne Archiwum Wojskowe oraz Muzeum Ordynariatu Polowego. Patronatem honorowym objął ją biskup polowy WP Józef Guzdek.