Warszawa: konserwacja polichromii Jerzego Nowosielskiego

Obecny rok Sejm RP ogłosił Rokiem Jerzego Nowosielskiego. W styczniu minęła setna rocznica urodzin tego wybitnego malarza, rysownika, scenografa, pisarza ikon. Artysta znany jest z licznych realizacji w świątyniach prawosławnych i katolickich. Jedne z nich znajdują się w Warszawie na Woli, w cerkwi pw. św. Jana Klimaka, które właśnie przechodzą konserwację.

Dekoracje malarskie wykonane przez Jerzego Nowosielskiego w cerkwi pw. św. Jana Klimaka przedstawiają świętych, anioły, ewangelistów oraz wybrane sceny z Nowego Testamentu. Ich charakter stylistyczny nawiązuje do malarstwa bizantyńskiego. Artysta namalował je w dolnej cerkwi na części ścian bocznych i łukach sklepienia.

Jerzy Nowosielski wykonał je w dwóch etapach. Pierwszy zrealizował w 1956 r. tworząc polichromie na ścianach absydy. Po raz drugi podjął się dekoracji dolnej kondygnacji świątyni w latach 1977-1979 po jej przebudowie i powiększeniu. Wówczas artysta pokrył malowidłami ściany nowo powstałej nawy. W 2022 r. polichromie zostały wpisane do rejestru zabytków.

Polichromie wykonane farbami akrylowymi były poddawane konserwacji co najmniej dwukrotnie. Jednak wobec pogarszającego się stanu technicznego, w 2022 r. podjęto decyzję o przeprowadzeniu prac ratunkowych. Całość była silnie zabrudzona, a tynk miejscowo spękany. Najbardziej zagrożone zniszczeniem były fragmenty znajdujące się na bardzo zawilgoconej ścianie wschodniej.

Polichromie nosiły ślady zawilgocenia i zasolenia. Część miała ubytki w miejscach odparzonego tynku, który odpadł. Były to skutki stanu budynku, który w 2018 r. poprawiono wymieniając izolację i wykonując drenaż wokół cerkwi. Przeprowadzone prace usunęły przyczynę zawilgoceń i uszkodzeń polichromii.

Prace konserwatorskie malarstwa rozpoczęły się w lipcu 2023 r., lecz wkrótce zostały przerwane. Powodem było odkrycie przez konserwatorów licznych, wtórnych przemalowań. Potrzebna była weryfikacja programu prac. Obecnie są one kontynuowane.

Konserwatorzy wykonali badania, które pozwoliły na rozpoznanie składu zapraw, usunęli zabrudzenia i odsolili dolne partie ścian i wzmocnili tynk specjalistycznymi preparatami. Program prac konserwatorskich przewiduje także usunięcie wtórnych naleciałości i wykonanie koniecznych uzupełnień malarstwa i retuszy.

Dotacja miasta na konserwację dekoracji malarskich Jerzego Nowosielskiego w dolnej cerkwi pw. św. Jana Klimaka wynosi 300 000 zł. To kolejny etap kompleksowych prac remontowych i konserwatorskich prowadzonych w tej świątyni od 2018 r. przy dofinansowaniu m.st Warszawy.