Warszawa: Religijny kapitał społeczny (konferencja)

W Szkole Wyższej im. Bogdana Jańskiego w Warszawie odbyła się konferencja poświęcona teorii oraz zjawisku religijnego kapitału społecznego w Polsce. Uczestniczyli w niej przedstawiciele kilkunastu katolickich organizacji z całej Polski. Zaprezentowane zostały przykłady, w jaki sposób tworzony jest religijny kapitał społeczny oraz jakie są jego główne przejawy.

Rozpoczynając konferencję Dziekan Wydziału Nauk Społecznych Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego w Warszawie, dr Marcin Stradowski zwrócił uwagę na fakt, że konferencja poświęcona religijnemu kapitałowi społecznemu przypadła w trakcie trwania w Kościele w Polsce 69 Tygodnia Miłosierdzia (7-13 kwietnia 2013 r.). Dziekan Stradowski podkreślił, że najnowsze badania naukowe potwierdzają tezę, że poziom i jakość kapitału społecznego ma bezpośrednie przełożenie na stan państwa i gospodarki. Zwrócił także uwagę, że społeczne zaangażowanie Polaków jest na niskim poziomie, czego potwierdzeniem jest m. in. niski – w porównaniu np. do Stanów Zjednoczonych – odsetek osób zaangażowanych w wolontariat.

Dr Mariusz Sulkowski natomiast przedstawiał najważniejsze koncepcje kapitału społecznego, zwrócił uwagę na szczególną rolę koncepcji Roberta Putnama i wyróżnienie przez niego dwóch typów kapitału społecznego: „łączącego kapitału społecznego” (bonding social capital) mającego charakter ekskluzywny, który działa do wewnątrz wspólnoty oraz „spajającego kapitału społecznego” (bridging social capital), który łączy osoby z różnych grup społecznych i który jest kluczowy dla rozwiązywania najważniejszych problemów społecznych.

Ks. Wojciech Sadłoń przedstawił istotę religijnego kapitału społecznego oraz scharakteryzował jego występowanie w Polsce. Paweł Woliński, prezes Fundacji Mamy i Taty, który przedstawił panoramę postaw społecznych i systemu wartości Polaków. Podkreślił, że rodzina wciąż stanowi najważniejszą i jedną z niewielu już wspólnych wartości dla większości Polaków. Zwrócił także uwagę, że Fundacja Mamy i Taty stara się wypełnić lukę istniejącą w polskiej przestrzeni społecznej i pełnić funkcję pomostu między różnymi grupami społecznymi, dla których rodzina wciąż pozostaje kluczową wartością.

Michał Baran, prezes Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Archidiecezji Warszawskiej wskazał na rolę jaką pełnią organizacje zrzeszające młodzież katolicką w formowaniu kapitału społecznego w Polsce w aspekcie tworzenia przestrzeni zaufania społecznego oraz świadomej i odpowiedzialnej partycypacji społecznej.

Ks. Krzysztof Kralka, dyrektor Pallotyńskiej Szkoły Nowej Ewangelizacji w Lublinie przedstawił rolę nowych form ewangelizacji w procesie kształtowania religijnego kapitału społecznego zwracając przy tym uwagę na szczególną rolę silnych sieci społecznych i liderów.
Bartłomiej Gortych, prezes Akademickiego Stowarzyszenia Katolickiego Soli Deo ukazał natomiast specyfikę katolickiej organizacji akademickiej w budowaniu wspólnoty, która wykracza poza wąsko rozumianą grupę studencką, a która wpływa na całość życia, zarówno intelektualnego, jak i duchowego studentów. Ostatni w tej części konferencji prelegent, Michał Senk, kierownik Działu Społecznego Centrum Myśli Jana Pawła II przedstawił projekt o nazwie „Inkubator Miłosierdzia”, który modelowo ukazał formowanie kapitału społecznego wśród wolontariuszy Centrum Myśli Jana Pawła II. Zaprezentował także film „Drobne chwile”, ukazujący istotę wolontariatu, który wykracza poza wąsko rozumianą „działalność dobroczynną”, a koncentruje się na faktycznym byciu z drugim człowiekiem i podmiotowości jego osoby.

Beata Biały i Tomasz Owczarek z Rady parafialnej Parafii św. Andrzeja Apostoła w Warszawie przedstawili zadania proboszcza i osób świeckich w życiu parafii, jako szczególnego miejsca przejawiania się religijnego kapitału społecznego na poziomie lokalnym.

Marta Titaniec z Caritas Polska zaprezentowała skalę, zakres oraz wielość form i środków działalności tej największej organizacji charytatywnej w Polsce. Tomasz Korczyński, koordynator ds. Public Relations Dzieła Pomocy Prześladowanym Chrześcijanom „Open Doors” zwrócił uwagę na to, że Polacy, jako obywatele wolnego już państwa mogą odegrać ważną rolę w niesieniu pomocy prześladowanym chrześcijanom w takich państwach jak Chiny, Korea Północna czy Erytrea. Barbara Bilwin z Fundacji AMF „Nasza Droga” wskazała na rolę inicjatyw oddolnych w kształtowaniu i wspieraniu młodzieży. Na koniec Adam Cichocki z Brad Consulting, zwrócił natomiast uwagę na zagrożenia zarówno natury moralnej, jak i ekonomicznej, które mogą pojawić się w trakcie konwersji religijnego kapitału społecznego w kapitał ekonomiczny.

W trakcie panelu dyskusyjnego podjęto temat zależności pomiędzy kapitałem społecznym łączącym i spajającym. Prowadzący dyskusję dr Marek Rymsza zwrócił uwagę na przewagę łączącego typu kapitału społecznego w Polsce. W odpowiedzi Michał Baran podkreślił wagę teologicznych zasad odniesienia chrześcijanina do drugiego człowieka, które stanowią podstawę otwartości na osoby spoza organizacji czy nawet Kościoła. Ponadto uczestnicy dyskusji podkreślali fakt bardzo szerokiego zakresu działalności organizacji kościelnych, adresowanej również do ludzi obcych i wrogo nastawionych Kościołowi. Beata Biały zauważyła, że istnieje różnica pomiędzy refleksją nad religijnym kapitałem społecznym a jego faktycznym budowaniem. Katolickie organizacje, choć często nie zdają sobie z tego sprawy, to realnie tworzą kapitał społeczny.

Zebrani na sali słuchacze zwrócili uwagę także na potrzebę formowania kapitału społecznego na poziomie państwa i narodu przy użyciu instrumentów o charakterze ściśle politycznym oraz na potrzebę zwiększenia dostępu do informacji na temat działalności organizacji katolickich. Ponadto poprosili o ustosunkowanie się do diagnozowanego dziś w polskim społeczeństwie kryzysu wartości. W odpowiedzi Michał Senk zwrócił uwagę, że rozumienie działania politycznego wcale nie musi zostać ograniczone do rozumienia polityki jako sprawowania władzy politycznej, ale jest to także każde działanie, które wykracza poza zakres sfery prywatnej. Paweł Woliński stwierdził natomiast, że jedna z podstawowych wartości chrześcijańskich, jaką jest rodzina wpisana jest w naturę człowieka, dlatego też chociaż nie podziela pesymistycznych wizji upadku wartości w Polsce, to stwierdził, że trzeba nieustannie o nią dbać i chronić.

Organizatorami konferencji była Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Warszawie, Forum Społeczne Michała Archanioła przy Instytucie Statystyki Kościoła Katolickiego oraz Fundacja Europa Christiana im. świętej Teresy Benedykty od Krzyża.