Věra Jourová otrzyma Orła Jana Karskiego

Kapituła Nagrody Orła Jana Karskiego, procedując te dwa doroczne  wyróżnienia w 2024 roku, po wcześniejszym przyznaniu go profesorowi Adamowi Strzemboszowi, postanowiła drugim z nich uhonorować wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej – Věrę Jourovą. Nagrodzono ją za czynienie wspólnej Europy lepszym miejscem do życia.

Jest ona jedną z najbardziej wyrazistych postaci Komisji Europejskiej, w której władzach odgrywa od dwóch kadencji bardzo znaczącą rolę. W pierwszej kadencji (od 1 listopada 2014 do 30 listopada 2019) była komisarzem ds. sprawiedliwości, ochrony praw konsumenckich i równości płci, w drugiej (od 1 grudnia 2019) jest wiceprzewodniczącą tego swoistego rządu europejskiego, odpowiedzialną za wartości [unijne] i przejrzystość. Zakres tematyki, za którą odpowiada i którą z konsekwencją, a często pasją, współtworzy, wynika w dużej mierze nie tylko z jej wykształcnia antropologicznego i prawniczego, ale także z jej doświadczeń osobistych.

W 2006 roku, gdy była wiceministrem rozwoju regionalnego w rządzie Czech, w wyniku operacji służb antykorupcyjnych aresztowano ją pod fałszywym zarzutem przyjęcia łapówki. Jej pokazowe zatrzymanie nastąpiło na lotnisku w Pradze, gdy wracała z podróży zagranicznej. Spodziewano się wymusić na niej obciążenie premiera. W areszcie śledczym próbowała popełnić samobójstwo i napisała nawet list pożegnalny do 20-letniego syna Adama i 15-letniej córki Markéty. Ostatecznie wycofała się z tego zamiaru, ale wydarzenie to zdeterminowało ją do postanowienia, że odtąd żadna sytuacja w życiu nie zmusi jej do poddania się czy zaniechania działań w imię zasad, gdziekolwiek by była i jakąkolwiek pełniłaby rolę.

Dlatego broni ona bezwzględnie przestrzegania praw człowieka, zwłaszcza grup mniejszościowych. Zwalcza przejawy nietolerancji i homofobii wobec środowisk LGBT, migrantów i uchodźców. Mówi stanowcze „Nie” narastającemu antysemityzmowi. Wspiera określanie napaści rosyjskiej na Ukrainę jako aktu ludobójczego, ze szczególną siłą sprzeciwiając się porywaniu i wynaradawianiu przez Rosjan dzieci ukraińskich.

Jest gorącą zwolenniczką postawienia przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym ściganego za te zbrodnie Władimira Putina, za którym sąd ten, kierowany przez polskiego prawnika profesora Piotra Hofmańskigo, wystawił list gończy. Kategorycznie protestowała, kiedy Putin winą za wybuch II wojny światowej obciążał Polskę oraz gdy propaganda Viktora Orbána zalała Węgry bilbordami zapewniającymi, że kraj ten nie będzie tańczył tak, jak mu zagrają Unia Europejska i Żydzi.

Jest też zwolenniczką uzależniania dostępności funduszy europejskich od stanu praworządności w państwach członkowskich, pragnących tych pieniędzy. Kierując się tymi założeniami krytykowała zmiany w wymiarach sprawiedliwości na Węgrzech i w Polsce oraz wykorzystywanie pandemii koronawirusa do ograniczania swobód demokratycznych i obywatelskich.

Jourová jest orędowniczką wolności słowa, w tym dostępu mediów i dziennikarstwa do informacji oraz nieograniczonej krytyki rządzących i polityki w ogóle. Sprzeciwia się wykupowi środków przekazu przez środowiska polityczno-biznesowe i chce w tym względzie doprowadzić do ogólnoeuropejskich regulacji prawnych ograniczających ten proceder.

Uważana jest za „twardą Morawiankę” w nawiązaniu do regionu, z którego pochodzi, zdolną do przeciwstawienia się  każdemu przywódcy politycznemu, niezależnie od tego, czy jest to przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen czy szef jakiegokolwiek rządu na naszym kontynencie. Wielu komentatorów politycznych uznaje V. Jourovą za „Czeszkę numer 1”, wróżąc jej dalszą karierę, włącznie z prezydenturą swego kraju.

Na wiadomość o przyznaniu jej Nagrody Orła J. Karskiego Věra Jourová powiedziała: „Jestem wzruszona i zaszczycona. Jan Karski był bohaterem, którego odwaga i determinacja do dziś stanowią inspirację. W obecnych czasach, kiedy trwa rosyjska wojna na Ukrainie i nasilają się tendencje autorytarne w Europie, potrzebujemy bohaterów i wzorców do naśladowania, którzy mogą nas prowadzić i przypominać, że demokracja i jej wartości wymagają ciężkiej pracy i ciągłego pielęgnowania. Jestem wdzięczna za tę nagrodę, ale oznacza ona dla mnie także odpowiedzialność, zaangażowanie w walkę o demokrację, praworządność i prawa podstawowe oraz determinację, aby powiedzieć NIE autorytaryzmowi i ekstremizmowi.

Codziennie w swoim biurze patrzę na dwa portrety: Václava Havla i Anny Politkowskiej, którzy wyznaczają mi drogę. Chciałabym, żeby dołączył do nich Orzeł Jana Karskiego i jego portret. I żeby patrząc na mnie, szeptał mi cenną radę, kiedy jej najbardziej będę potrzebowała”.

Laureatka specjalnie przybędzie do Warszawy, aby w połowie marca br. w Teatrze Polskim odebrać Nagrodę Orła wraz z innym laureatem – profesorem Adamem Strzemboszem.

Patryk Małecki Waszyngton

———————-

Věra Jourová (z d. Špaková) urodziła się 18 sierpnia 1964 w Třebíču na południu Moraw. Jest rozwiedziona. W latach 1985 i 1989 urodziła Adama i Markétę. W 1991 ukończyła studia filozoficzne na Uniwersytecie Karola w Pradze, a w 2012 na tej samej uczelni uzyskała magisterium z zakresu prawa. W latach 1991-2003 pracowała z przerwami na różnych stanowiskach w swym mieście rodzinnym i w gminie Wysoczyna, następnie zajmowała się własną działalnością gospodarczą w zakresie konsultingu. W latach 2003-06 należała do Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej i była zatrudniona w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, w tym od 2004 jako wiceminister.

W 2006 przedstawiono jej zarzuty korupcyjne i prawie miesiąc była tymczasowo aresztowana. Śledztwo nie potwierdziło zarzutów i zostało w 2008 umorzone. V. Jourová otrzymała w 2014 odszkodowanie w wysokości 3,6 miliona koron czeskich, część jej roszczeń uznano za przedawnione.

Po odejściu z rządu prowadziła firmę konsultingowej. Przez kilka lat była członkinią Europejskiej Partii Demokratycznej. Dołączyła do czeskiego ugrupowania ANO 2011, które założył Andrej Babiš. W 2013 została pierwszą wiceprzewodniczącą tej partii. W tym samym roku została wybrana do Izby Poselskiej. W okresie od 29 stycznia do 3 października 2014 była ministrem rozwoju regionalnego w koalicyjnym rządzie Bohuslava Sobotki. Odeszła z rządu w związku z planowaną nominacją do Komisji Europejskiej.

I rzeczywiście 1 listopada 2014 została unijną komisarz ds. sprawiedliwości, ochrony praw konsumenckich i równości płci (na czele Komisji stanął wówczas Jean-Claude Juncker z Luksemburga). Od 1 grudnia 2019 jest wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej, kierowanej przez Ursulę von der Leyen, odpowiedzialną za wartości unijne i przejrzystość.

Na obu tych stanowiskach wielokrotnie krytykowała i podważała zmiany ustrojowe w Polsce i na Węgrzech, uważając, iż naruszają one zasady państwa prawa. Potępiała m.in. działania Warszawy i Budapesztu w okresie pandemii COVID-19, zmiany w wymiarze sprawiedliwości w Polsce i sytuację mediów na Węgrzech. Była i jest zwolenniczką silniejszego uzależnienia przyznawania funduszy europejskich od przestrzegania praworządności w poszczególnych krajach. W 2021 opowiadała się za wdrożeniem procedury finansowego ukarania Polski za niewykonywanie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczącego Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego w naszym kraju.