Warszawa: wkrótce nowe muzeum na trakcie królewskim

Pierwsi goście zwiedzą nową siedzibę Muzeum Archidiecezji Warszawskiej dopiero na wiosnę. Do tego czasu w sąsiadującym z archikatedrą św. Jana budynku trwać będą prace nad nowoczesnym sposobem prezentacji eksponatów. W środę 18 listopada metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz pobłogosławi gmach kościelnej placówki, który wraz z wnętrzami i podziemiami głównej stołecznej świątyni podległa gruntownej renowacji.

„Nie mamy walorów, które byłyby szczególnie ważne dla historii Polski i dlatego występują w każdym podręczniku szkolnym. Brak też u nas eksponatów światowej sławy – jak „Franciszek” El Greca z muzeum w Siedlcach. Nie mamy takich obiektów, które same w sobie mogą przyciągać gości, lecz staramy się, by cała oferta była jak najbardziej atrakcyjna” – mówi o pomyśle na aranżację nowej siedziby Muzeum Archidiecezji Warszawskiej ks. Mirosław Nowak, dyrektor placówki. Rzeczywiście, spośród kolekcji, jakie przygotowuje nowe staromiejskie muzeum nie wyróżnia się jedno, najważniejsze dzieło. Na uwagę gości zasługuje wiele eksponatów.

Odwiedzających muzeum przywita gotycka figura Pięknej Madonny z Dzieciątkiem z warsztatu Hansa Multschera z około 1475 roku. Eksponowana na tle plakiet wotywnych jest jednym z najstarszych, a zarazem najcenniejszych obiektów, jakie zaprezentuje placówka. Najstarszą, bo z połowy XIV w., jest figura Chrystusa z Mszczonowa – obecnie opracowywana multimedialnie przez historyków z Muzeum Pałacu w Wilanowie.

Istotną część wystawy twórcy muzeum poświęcą ekspozycji obrazów. W kolekcji malarstwa europejskiego zobaczyć będzie można „Pokłon pasterzy” z 1575 r. włoskiego malarza Francesco Bassano. Muzeum zaprezentuje też dzieła artystów okresu Młodej Polski: Jacka Malczewskiego („Chrystus i Samarytanka”), Vlastimila Hofmanna („Kielich goryczy”), Stanisława Wyspiańskiego („Portret Tetmajera”). „W nowej siedzibie nie zabraknie też miejsca na kolekcję malarstwa współczesnego, m. in. Jerzego Nowosielskiego, a zwłaszcza sztuki dokumentującej trudne dla Polski lata 80. XX w., oraz artystów emigracyjnych: Józefa Czapskiego, Jana Lebensteina, Adama Kossowskiego” – wymienia dr Ewa Korpysz, historyk sztuki współpracująca z muzeum.

W podziemiach muzeum zaaranżowana zostanie barokowa pinakoteka. Znajdzie się tu także wystawa średniowieczna, której tłem będzie odsłonięty fragment oryginalnego średniowiecznego muru – pozostałości przedwojennej konstrukcji. W tzw. trakcie trzech pomieszczeń zwieńczonych zrekonstruowanym sklepieniem krzyżowym powstanie multimedialna prezentacja tryptyku XVI-wiecznych drzeworytów Albrechta Dürera: „Życie Marii”, „Pasja Chrystusa” i „Apokalipsa”.

Ozdobą kolekcji złotnictwa będzie jeden z najcenniejszych eksponatów muzeum: komplet naczyń liturgicznych wykonany w Augsburgu w XVIII w. a także zabytkowe monstrancje, kielichy i paramenty używane podczas sprawowania Mszy. Tak jak w podobnych placówkach muzealnych, nie zabraknie też dawnych szat liturgicznych, czy elementów wystroju wnętrz. „Będziemy wyróżniać się najciekawszą na Mazowszu, a nawet w Polsce, kolekcją zegarów, przekazanych naszemu muzeum przez Stanisława Panfiłowa” – podkreśla kustosz, ks. Nowak.

Muzeum Archidiecezji Warszawskiej gromadzi blisko 20 tys. eksponatów, dzieł sztuki religijnej i świeckiej, z których, z uwagi na szczupłość pomieszczeń, tylko niewielka część mogła być eksponowana w poprzednim gmachu. Wiele z nich na nowej powierzchni wystawienniczej zaprezentuje się po raz pierwszy. Nie wszystko jednak da się pokazać. Dyrektor placówki mówi KAI, że tak, jak inne muzea, tak i nowo powstające będzie co jakiś czas wymieniać część stałej ekspozycji, by eksponować jak najwięcej przechowywanych zbiorów.

„Nowa siedziba muzeum, pozwoli, by poza klasyczną ekspozycją dzieł sztuki można było zastosować nowe techniki multimedialne, takie jak rzutniki, ekrany, czy kioski informacyjne” – mówi dyrektor muzeum. Dodaje jednocześnie, że ciągle trwa opracowywanie szczegółów nowej koncepcji mertytoryczno-tematycznej trasy muzealnej. Pomysłów jest wiele, mniej natomiast funduszy, gdyż projekt unijny, z którego w dużej mierze sfinansowano remont budynku przy Dziekani 1, nie uwzględnia przygotowania ekspozycji.

Do dyspozycji zwiedzających zostaną oddane trzy kondygnacje budynku przy warszawskiej archikatedrze. Na poddaszu zaaranżowano pomieszczenia biurowe oraz salą konferencyjną, która posłuży też jako miejsce wystaw czasowych. W planach twórców muzeum jest stworzenie na dziedzińcu budynku galerii prac współczesnych twórców sztuki religijnej, które można będzie nie tylko obejrzeć, lecz także zakupić. „Chcemy, żeby muzeum tętniło życiem, by stało się stołecznym ośrodkiem promowania kultury religijnej” – zapewnia ks. Nowak. Mimo, że muzeum otworzy się dopiero na wiosnę, to już w czwartek odbędzie się tu organizowane przy współpracy z Politechniką Warszawską i ASP sympozjum poświęcone kiczowi w sztuce kościelnej.

Obecnie opracowywana jest oferta edukacyjna. Jak zauważa dyrektor muzeum, doskonała lokalizacja przy katedrze, pomiędzy Zamkiem Królewskim, staromiejskimi kamienicami Muzeum miasta st. Warszawy pozwala, aby nowa placówka stała się ważnym punktem na szlaku turystycznym stolicy. Dyrektor Muzeum Archidiecezji Warszawskiej mówi KAI, że sąsiedztwo tak ważnych obiektów historycznych, bardziej niż konkurencję, stanowi możliwość współpracy, która już dokonuje się na różnych płaszczyznach.

Pierwsze Muzeum Archidiecezji Warszawskiej powstało na tyłach archikatedry św. Jana Chrzciciela. Powstałe z inicjatywy kard. Aleksandra Kakowskiego w sierpniu 1938 roku nie funkcjonowało zbyt długo. W czasie Powstania Warszawskiego muzeum przestało istnieć. „Wiele dzieł uległo zniszczeniu, część została zrabowana i wywieziona do Niemiec. Siedziba Muzeum podzieliła los Katedry i Starego Miasta i została zburzona. Po zakończeniu wojny dokonano odbudowy i rekonstrukcji kamienic Starego Miasta ale władze komunistyczne przejęły te nieruchomości i nie dopuściły do powrotu Muzeum Archidiecezjalnego do swej własności” – wyjaśnia dr Ewa Korpysz, historyk sztuki współpracująca z muzeum.

Po wojnie starania do odbudowy miejsca, które byłoby „schronieniem dla ocalałych zabytków dzieł sztuki religijnej na terenie Stolicy i Mazowsza” podjął dopiero Prymas Tysiąclecia, kard. Stefan Wyszyński. Muzeum, w nowej siedzibie przy ul. Solec, zostało otwarte dla publiczności 21 kwietnia 1980 r. Twórcą i zarazem kustoszem tej placówki był ks. Andrzej Przekaziński.

Dr Korpisz wspomina, że środowisko kulturalne i artystyczne Warszawy bardzo dobrze przyjęło nową placówkę. Władze walczyły wtedy ze wszystkim, co nie mieściło się w oficjalnym nurcie i wykazywało przejawy niezależności. Odpowiedzią artystów był bojkot reżimowych instytucji i imprez. „Muzeum stało się przystanią dla tych środowisk. Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko był pomysłodawcą poszerzenia działalności placówki i organizowania tu nie tylko wystaw, ale także koncertów i wieczorów poetyckich” – mówi historyk sztuki.

Niezbyt dobra lokalizacja, pod względem turystycznym oraz niewielka przestrzeń ekspozycyjna przyczyniły się do tego, że niegdyś prężnie rozwijające się muzeum w latach 2000 zaczęło cieszyć się mniejszym zainteresowaniem odwiedzających. Nowa siedziba, zdaniem ks. Nowaka, może sprawić, że warszawskie środowisko artystyczne znów zainteresuje się sztuką czerpiącą inspiracje w religii.