Wernisaż wystawy „Zwiastowanie” w ramach projektu „Namalować katolicyzm od nowa”

Dwadzieścia obrazów przedstawiających scenę Zwiastowania w interpretacji współczesnych malarzy zaprezentowano w piątek wieczorem na wernisażu w podziemiach katedry warszawsko-praskiej. Dzieła powstały dzięki hojności prywatnych mecenasów sztuki, w ramach projektu „Namalować katolicyzm od nowa”. Duchowymi patronami przedsięwzięcia są biskupi diecezji warszawsko-praskiej: bp Romuald Kamiński i bp Jacek Grzybowski.

Dziesięć dużych płócien przeznaczonych do przestrzeni sakralnej i dziesięć mniejszych – do prywatnej modlitwy domowej to plon projektu „Namalować katolicyzm od nowa”, którego celem jest odnowa sztuki sakralnej przez powrót do kościoła obrazów wysokiej klasy artystycznej, odznaczających się współczesnym językiem malarskim.

Na wernisażu zaprezentowano obrazy Jarosława Modzelewskiego, Ignacego Czwartosa, Jacka Dłużewskiego, Wojciecha Głogowskiego, Jacka Hajnosa OP, Krzysztofa Klimka, Bogny Podbielskiej, Beaty Stankiewicz, Grzegorza Wnęka i Michała Żądło.

Galeria zdjęć (7 zdjęć)

Na obrazach zgodnie z tradycją przedstawieniową sceny Zwiastowania dominują dwie postaci: Najświętsza Maryja Panna i anioł, często trzymający w ręce białą lilię – symbol dziewictwa. Maryja ubrana jest najczęściej w proste, długie szaty, charakterystyczne dla dawnych przedstawień, ale czasem pojawia się współczesny strój, sukienka za kolana, a elementem nawiązującym do tradycji jest chusta jako nakrycie głowy. Maryi towarzyszy anioł, czasem namalowany jako młody chłopiec, ale można zobaczyć także kobietę – anioła. Niektóre obrazy wyróżniają się mocnymi jednolitymi kolorami – zieleni, czerwieni, błękitu, na jednym z obrazów scena biblijna została przedstawiona na tle zaśnieżonego wiejskiego krajobrazu.

Podczas wernisażu Dariusz Karłowicz, kurator wystawy i pomysłodawca inicjatywy, redaktor naczelny Teologii Politycznej, zaznaczył: „Zwiastowanie to niewątpliwie jedno z największych i najpiękniejszych wyzwań chrześcijańskiej sztuki od katakumb po czasy współczesne”.

Kurator przypomniał, że obecna wystawa to drugi krok zaplanowanego na 21 lat przedsięwzięcia „gromadzącego twórców i intelektualistów przekonanych o potrzebie odrodzenia sztuki sakralnej w Polsce”. Inauguracją projektu była zeszłoroczna wystawa nowych wersji obrazu „Jezu, ufam Tobie” (2022).

Ordynariusz diecezji warszawsko-praskiej bp Romuald Kamiński otwierając wernisaż podziękował twórcom, organizatorom i mecenasom sztuki, za to że, jak zaznaczył, „coś takiego ma miejsce w naszych czasach i naszym społeczeństwie”. Biskup wspomniał, że „wielkie dzieła przeszłości też rodziły się jako potrzeba serca tamtych pokoleń”.

Obrazy powstały dzięki hojności prywatnych mecenasów sztuki, w ramach projektu „Namalować katolicyzm od nowa” zainicjowanego przez Teologię Polityczną, Fundację Świętego Mikołaja oraz Instytut Kultury św. Jana Pawła II z Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu (Angelicum) w Rzymie.

Podobnie jak w pierwszej edycji projektu, twórcy przed podjęciem pracy uczestniczyli w kilkudniowych warsztatach, podczas których wspólnie z teologami, filozofami i historykami sztuki zastanawiali się, jak wyrazić tajemnicę Zwiastowania językiem współczesnego malarstwa. Artyści wysłuchali wykładów ukazujących pierwszą tajemnicę radosną różańca w perspektywie teologii systematycznej, biblijnej, z punktu widzenia historii sztuki oraz z zakresu angelologii (nauki o aniołach).

W przygotowaniu malarzy udział wzięli bp prof. Jacek Grzybowski, ks. prof. Marek Starowieyski, o. prof. Jarosław Kupczak OP, Anna Kilian oraz o. Paweł Trzopek OP, o. Andrzej Bielat OP, o. Jacek Hajnos OP.

Dominikanin o. Jacek Hajnos – artysta grafik, rysownik, malarz, rzeźbiarz, współzałożyciel ogólnopolskiej wspólnoty i stowarzyszenia Vera Icon – uważa, że malowanie Zwiastowania „to jest zadanie medytacji artystycznej. Tutaj nie chodzi o nowość ujęcia, tak jak rozumie to sztuka awangardowa. Tu chodzi o nowość wynikającą z namysłu teologicznego i pogłębienia wiary. Jeżeli artysta jest dobrym twórcą, to potrafi tak ująć temat, że pogłębia rozumienie tej tajemnicy” – podkreśla dominikanin.

„Chciałem pokazać chwilę tuż po zadaniu pytania przez anioła, a jeszcze przed wypowiedzeniem przez Maryję słów: »Niech mi się stanie według słowa twego.« Ten moment zawieszenia jest kluczowy” – powiedział dr Krzysztof Klimek, członek Pracowni Otwartej o pracy nad obrazem.

„Droga, jaką obrałem, droga redukcji, wydawała mi się korzystna ze względów kontemplacyjnych. Nie wkładam w obraz niczego rozpraszającego, minimalizuję całość, nie oczekuję wędrówki po wizji. Ale proszę pamiętać, że nawet w barokowym bogactwie i nasyceniu potrafiono osiągnąć kontemplacyjne oddziaływanie i że jest to możliwe” – mówi prof. Jarosław Modzelewski, malarz, rysownik, pedagog, współtwórca słynnej „Gruppy”.

Obrazy, które można zakupić z przeznaczeniem dla kościołów są duże, niektóre mają ponad 200 cm w podstawie. Obrazy dla domowego użytku mają kilkadziesiąt centymetrów szerokości.

Kurator wystawy Dariusz Karłowicz zachęca do odwiedzenia wystawy: „Bezpośredni kontakt z obrazem to zupełnie inne doświadczenie niż oglądanie go na ekranie telefonu, czy komputera”.

„Dokumenty Kościoła mówią wyraźnie, że wielka sztuka powinna być obecna w świątyniach, jednak praktyka jest inna. Zachodnia sztuka sakralna umiera. Dobra Nowina nieprzetłumaczona na język kultury XXI wieku coraz częściej staje się niema lub niezrozumiała. To poważny problem – ale i wielkie wyzwanie” – wyjaśnia Dariusz Karłowicz. „Wyrażenie nauki Chrystusa językiem kolejnego pokolenia jest obowiązkiem tych, którzy mają przekazać światu Prawdę. To rodzaj naszej współpracy w dziele Wcielenia. Dla chrześcijaństwa kultura nie jest luksusem, ale powietrzem, którym oddycha” – dodaje.

Galeria zdjęć (2 zdjęć)

Więcej zdjęć z wernisażu Zwiastowania dostępne na Facebooku Teologii Politycznej.

***

W 2021 roku pierwszy raz zaproszono 10 artystów do namalowania nowych wizerunków Jezusa Miłosiernego. Wystawa obrazów odwiedziła w 2022 i 2023 roku Kraków, Warszawę oraz Rzym. Prawie wszystkie obrazy zostały zakupione do kościołów w Polsce.

Plan na kolejne lata to pozostałe 19 tajemnic różańca. Integralną częścią projektu jest inicjowanie refleksji nad teologią sztuki poprzez seminaria, wykłady, konferencje oraz serię książek poświęconych teologii, filozofii i historii sztuki sakralnej. Organizatorzy mają nadzieję, że projekt poruszy kolejne środowiska.

Projekt „Namalować katolicyzm od nowa” powstał i jest rozwijany dzięki mecenatowi osób prywatnych: Danucie i Krzysztofowi Domareckim, Jolancie Domańskiej-Gruszce i Mirosławowi Gruszce, Wojciechowi Piaseckiemu, Dorocie i Tomaszowi Zdziebkowskim.

Wystawę można oglądać w podziemiach katedry warszawsko-praskiej pw. św. Michała Archanioła i św. Floriana, przy ul. Floriańskiej 3 w Warszawie do 31 stycznia 2024 roku, od poniedziałku do soboty 12:00-20:00, w niedzielę od 8:00-21:30. Wstęp wolny.

Muzeum Archidiecezji Warszawskiej (MAW) także dołącza do projektu z wystawą swoich zbiorów z różnych dziedzin sztuki obrazujących dawne sposoby artystycznej realizacji tajemnicy Zwiastowania. Wystawa MAW dostępna będzie dla szerokiej publiczności od 23 listopada 2023 r