Wielki Piątek w Kościołach

Wielki Piątek to dzień dzień smutku, ale i zbawienia. Jak obchodzą ten wyjątkowy dzień grekokatolicy, prawosławni i luteranie?

W Wielki Piątek, w Kościele grekokatolickim – podobnie jak rzymskokatolickim – nie ma Mszy św. Rano odprawia się uroczyście Liturgię Godzin zwaną Godzinami Królewskimi, a po południu Nieszpory (weczirnie), na których pod koniec wynosi się płaszczanicę – rodzaj ikony z wizerunkiem ciała Jezusa po Jego śmierci, owiniętego w płótno. Umieszczana jest ona na środku cerkwi, gdzie będzie adorowana do późnej nocy Wielkiej Soboty.

Obowiązuje też ścisły post.

Wieczorem sprawowane są dwa nabożeństwa, w których licznie uczestniczą wierni. Pierwsze to Weczirnia, czyli nieszpory z publiczną adoracją płaszczanicy – ikony-całunu z wizerunkiem Chrystusa złożonego do grobu. Złożenie płaszczanicy do symbolicznego Bożego Grobu urządzonego w świątyni poprzedza trzykrotna uroczysta procesja, podczas której ikona – całun niesiona jest wokół kościoła.

Celebransi i wierni adorują też płaszczenicę, podchodząc do niej kolejno, często na kolanach i całując przedstawione na całunie rany Zbawiciela. Nabożeństwo kończy się trzema Wielkimi Pokłonami. Są to specyficzne pokłony wielkopostne, do samej ziemi. Wierni klękają na kolana, a potem pochylają się dotykając czołem podłogi.

Kolejne nabożeństwo odprawiane jest późnym wieczorem. To tzw. Jutrznia Jerozolimska. Dawniej przeciągała się ona nawet do późnych godzin nocnych. Jest to liturgiczne opłakiwanie Chrystusa, jakby rodzaj symbolicznej stypy. Na środku cerkwi, przed Bożym Grobem stawia się zwykły stół, a przy nim krzesła. Na stole stoi krzyż, płoną świece. Przy stole siedzą kapłani i diakoni. Śpiewa się pieśni.

Kościół greckokatolicki jest najliczniejszym spośród ponad 30 katolickich Kościołów wschodnich. Liczy ok. 7 mln wiernych na całym świecie. Kościół ten jest w jedności z biskupem Rzymu i uznaje jego prymat.

W Polsce Kościół greckokatolicki liczy obecnie ok. 50 tys. wiernych w dwóch diecezjach: archidiecezji przemysko-warszawskiej, którą kieruje abp Jan Martyniak i diecezji wrocławsko-gdańskiej pod przewodnictwem bp. Włodzimierza Juszczaka.

Dziś wierni Kościoła prawosławnego – w tym roku w tym samym czasie co katolicy i protestanci – obchodzą Wielki Piątek. To dzień wspomnienia śmierci Chrystusa na krzyżu. W tym dniu w żadnej cerkwi nie jest sprawowana Liturgia eucharystyczna.

Po południu sprawowane jest nabożeństwo wieczorne, poświęcone pamięci śmierci i zdjęcia z krzyża Jezusa Chrystusa. W jego trakcie na środek świątyni wynoszony jest całun, zwany płaszczanicą. Wierni oddają pokłon i całują ikonę Chrystusa złożonego do grobu, której wizerunek znajduje się na całunie.

W Wielki Piątek obowiązuje szczególnie surowy post. Wszyscy powinni starać się powstrzymać od posiłków aż do wieczora, do oddania pokłonu całunowi z wizerunkiem Chrystusa.

Wieczorem lub w nocy sprawowane jest nabożeństwo, będące symbolicznym obrzędem pogrzebu Chrystusa. Jego częścią jest poemat złożony z krótkich tekstów, wychwalających zmarłego i złożonego do grobu Zbawiciela. Nabożeństwo to zwykle kończy procesja z całunem wokół świątyni, symbolizująca ostatnia posługę, jaką Józef z Nikodemem oddali Jezusowi, zdejmując Jego ciało z krzyża, owijając w całun i składając do grobu.

Wielki Piątek w Kościele ewangelicko-augsburskim to kulminacja 6-tygodniowego czasu pasyjnego i przygotowanie do Świąt Wielkanocy. Najważniejszym świętem dla luteranów jest Wielki Piątek – dzień smutku, ale i zbawienia.

Wielki Tydzień jest obchodzony, podobnie jak w całym chrześcijaństwie zachodnim, według kalendarza gregoriańskiego. Wielki tydzień rozpoczyna się Niedzielą Palmową, podczas której wierni wspominają uroczysty wjazd Jezusa Chrystusa do Jerozolimy. Zwieńczeniem tego czasu jest Wielki Czwartek i Wielki Piątek.

Wielki Piątek to wielkie święto Kościoła, najświętszy dzień dla luteranów. Tam, gdzie jest to możliwe, odprawia się kilka nabożeństw. W Wielki Piątek milkną dzwony, na ołtarzu i kazalnicy dominuje czerń, krzyż ołtarzowy jest na znak żałoby przesłonięty kirem. Czerń jest barwą liturgiczną tego dnia.

Wielki Piątek to pamiątka śmierci Pana Jezusa. Wierni słuchają wyjątków z historii męki i śmierci Zbawiciela. Do tradycji ewangelickiej należy też gremialne i rodzinne – w powadze, ciszy i skupieniu – przystępowanie do Wieczerzy Pańskiej.

Sensem teologicznym tego dnia jest prawda, że Bóg przyjął w sposób doskonały ofiarę Swojego Syna, złożoną za grzechy i dla zbawienia ludzi. Przez śmierć Chrystusa, jedyną i niepowtarzalną, człowiek został pojednany z Bogiem, otrzymuje życie wieczne i zbawienie – za darmo.

W Wielką Sobotę w niektórych parafiach są odprawiane krótkie nabożeństwa, niekiedy na cmentarzach. Barwą liturgiczną dnia jest również czerń. Wielka sobota to dzień łączący gorycz i ból pamiątki śmierci Chrystusa z pełnym nadziei oczekiwaniem na radość Zmartwychwstania.

Święto Zmartwychwstania Pańskiego (Wielkanoc) Kościół obchodzi w ciągu dwóch dni: w niedzielę i poniedziałek. W niedzielę odprawiane jest najpierw nabożeństwo rezurekcyjne, następnie uroczyste nabożeństwo główne ze spowiedzią i Komunią Świętą. Kolorem liturgicznym jest biel. Jest to jedno z najradośniejszych świąt roku kościelnego. Niektóre rodziny podczas tradycyjnych świątecznych posiłków dzielą się jajkiem, składając sobie wzajemnie życzenia.

Sens teologiczny dnia wyraża się w odkryciu, że to Jezus Chrystus ma władze nad życiem i śmiercią, która ze względu na Jego posłuszne i doskonałe wypełnienie woli Bożej, traci swą moc. Nad tymi, którzy wierzą w Chrystusa, śmierć również nie ma już swej władzy.

W Kościele ewangelicko-augsburskim nie są pielęgnowane niektóre zewnętrzne tradycje Wielkiego Tygodnia i Wielkiej Nocy, takie jak święcenie palm, pokarmów, czy budowanie grobów Chrystusowych. W centrum życia wiary i wyznawania luteranie stawiają Pismo Święte, które nic nie mówi na temat zewnętrzności. W dniach świątecznych wierni Kościoła ewangelicko-augsburskiego starają się skupić na zwiastowaniu żywego Słowa Bożego oraz porządkowaniu własnego życia przed Bogiem i ludźmi.