Wielki Post wciąż wyjątkowy dla Polaków

Rośnie aprobata Polaków dla nieprzestrzegania zwyczajów nawiązujących do tradycji religijnych, przede wszystkim piątkowego postu. Jednocześnie swój wyjątkowy, refleksyjny charakter zachowuje, i to nie tylko dla wierzących, Wielki Post a szczególnie Wielki Piątek – informuje Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS).

Większość badanych nie ma nic przeciwko takim zachowaniom, jak: niedzielne zakupy, wyjazdy na wczasy w okresie Wielkanocy bądź Bożego Narodzenia, spożywanie mięsa w piątki, praca zarobkowa w niedziele czy nieuczestniczenie w praktykach religijnych w niedziele i święta.

Odmienny jest natomiast stosunek Polaków do okresu Wielkiego Postu. Co prawda około jednej trzeciej badanych twierdzi, że nie przeszkadza im, gdy ktoś uczestniczy w zabawach w tym okresie lub organizuje huczne imprezy, jednak więcej niż jedna czwarta respondentów twierdzi, że takie zachowania zdecydowanie ich rażą.

Jeszcze bardziej drażliwą kwestią jest zachowywanie postu w Wielki Piątek. Nieprzestrzeganie tego kościelnego nakazu najczęściej wywołuje skrajnie negatywne reakcje (zdecydowanie razi ono 43% badanych, a nie ma znaczenia dla niespełna jednej trzeciej – 30%). Liczba respondentów nieakceptujących zakłócania niedzielnego odpoczynku pracami remontowymi i porządkowymi również przeważa nad liczbą badanych w pełni aprobujących takie zachowanie (35% wobec 29%).

Akceptacja zachowań niezgodnych z tradycją jest tym częstsza, im większa miejscowość zamieszkania, wyższy poziom wykształcenia i rzadszy udział w praktykach religijnych. Zależy ona również od orientacji politycznej badanych. Najbardziej tolerancyjne wobec nieprzestrzegania wymienionych zwyczajów są osoby o poglądach lewicowych, natomiast badani identyfikujący się z prawicą najczęściej wyrażają oburzenie, najbardziej ich to razi.

Rolnicy w najmniejszym stopniu akceptują spożywanie produktów mięsnych w piątki, zwłaszcza w Wielki Piątek, nieuczęszczanie do kościoła w niedzielę i podejmowanie w ten dzień pracy zarobkowej.

Najstarsi badani wyróżniają się natomiast szczególnie silną dezaprobatą zabaw w poście i nieprzestrzegania postu w Wielki Piątek. Konsekwentnie wraz z wiekiem rośnie stopień nieakceptowania niedzielnych prac remontowo-porządkowych.

Wydaje się, że okres Wielkiego Postu jest dla Polaków nadal czasem szczególnym i zakazy z nim związane są dla większości ważne. Niedziela stała się natomiast nie tyle dniem świątecznym, co dniem odpoczynku. Stąd zapewne powszechne tego dnia odwiedziny w „świątyniach konsumpcjonizmu” – zauważa CBOS

Obrzędami religijnymi, które silnie wrosły w polską obyczajowość nadając szczególne znaczenie najważniejszym momentom życia, są chrzest, ślub i pogrzeb. Religijna oprawa tych wydarzeń jest ważna dla zdecydowanej większości Polaków.

Różnice w ocenie znaczenia tych trzech obrzędów są niewielkie. Badani nieco częściej przywiązują wagę do religijnej oprawy ceremonii pogrzebu (85% uważa, że jest ona ważna) niż do ceremonii chrztu (83%) czy ślubu kościelnego (81%).

Znaczenie przypisywane ceremoniom chrztu, ślubu i pogrzebu stopniowo spada wraz z wielkością miejscowości zamieszkania badanych, poziomem ich wykształcenia, dochodami per capita, a rośnie wraz z częstością praktyk religijnych. Osoby w ogóle niepraktykujące religijnie przywiązują zdecydowanie najmniejszą wagę do ceremonii chrztu oraz religijnej oprawy ślubu i pogrzebu.

W ostatnich kilkunastu latach odnotowujemy spadek religijności i coraz silniejsze zindywidualizowanie wiary. Jednocześnie rośnie aprobata nieprzestrzegania zwyczajów nawiązujących do tradycji religijnych, przede wszystkim copiątkowego postu oraz unikania pracy zarobkowej i niekoniecznych zajęć w niedzielę, głównie zakupów – analizuje CBOS.

Generalnie zmienia się postrzeganie niedzieli. Coraz rzadziej traktowana jest ona jako dzień świąteczny, a coraz częściej jako dzień odpoczynku.

Na tym tle może nieco zaskakiwać stosunek do Wielkiego Postu. Zachowuje on swój wyjątkowy charakter, szczególnie w Wielki Piątek. Wielkopiątkowego postu przestrzega ze względów religijnych niemal trzy czwarte Polaków, w tym jedna czwarta w ogóle nieuczestniczących w praktykach religijnych.

Znaczna zatem część osób, nawet wśród tych, które odrzucają większość nakazów i zakazów Kościoła, szanuje to zalecenie. Jest to również nakaz kościelny, którego łamanie budzi największy sprzeciw. Ponadto tylko nieliczni respondenci organizują w tym okresie zabawy, a większość unika ich ze względów religijnych. Przywiązanie do refleksyjnego charakteru tego okresu wciąż jest cechą wyróżniającą polskie społeczeństwo.

Badanie przeprowadzono w dniach 5–11 lutego 2015 roku na liczącej 1003 osoby reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.