Orzeł Jana Karskiego dla Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna”

Białoruskie Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna” otrzymało 17 września   w Mińsku Nagrodę Specjalną  Orła Jana Karskiego. Uroczyste wręczenie odbyło się w rezydencji ambasadora RP na Białorusi, a uczestniczyli w nim licznie ambasadorowie innych państw akredytowani w tym kraju, przedstawiciele kultury, intelektualiści  oraz media.

Gospodarz wydarzenia, ambasador Artur Michalski, po powitaniu gości, przedstawił historię powstania Nagrody Orła, którą powołał do życia Jan Karski  kilka miesięcy przed śmiercią w 2000 roku.  Przypominał jej dotychczasowych laureatów, w tym czterech laureatów Nagrody Nobla –  Elie Wiesela. Shimona Peresa, Lecha Wałęsę i Michaiła Gorbaczowa. Liderów demokratycznej opozycji PRL-owskiej, a potem twórców III RP – Tadeusza Mazowieckiego, Jacka Kuronia,  Adama Michnika i Karola Modzelewskiego. Wybitnych polskich hierarchów  zaangażowanych w dilog międzyreligijny – kardynała  Stanisława Dziwisza, arcybiskupa Alfonsa Nossola,  biskupa Tadeusza Pieronka , a także „Tygodnik Powszechny”. Po drugiej zaś stronie tego dialogu – Rabina Abrahama Skórkę. Długoletniego dyrektora Ligi Przeciw Zniesławianiu (ADL) Abrahama Foxman,   Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie, Muzeum Bohaterów Getta w Izraelu, Instytut Hoovera. Także  znamienitych przedstawicieli literatury Orianę Fallaci i Juliana Kornhausera.  Bohaterów wojennych –  dowódcę  II Korpusu generała Władysław Andersa i dowódcę obrony Westerplatte komandora Franciszka Dabrowskiego. Demokratycznych liderów Ukrainy i Rosji –  Wiktora Juszczenkę i zamordowanego w centrum Moskwy  Borysa Niemcowa.

– Spotykamy się, by nagrodzić cudownych ludzi, pracowników Centrum Wiasna, dzięki którym na przestrzeni długich lat świat dowiaduje się o prześladowaniach,  a ofiary nie pozostają anonimowe, lecz mają imię i nazwisko – mówił ambasador Artur Michalski.

Ambasador Artur Michalski i Aleksander Białacki. Foto: Ambasada RP w Mińsku

Zaznaczył, że okolicznością wręczania  warunkowane są powszechnie znaną sytuacją na Białorusi  i w normalnych warunkach delegacja „Wiosny” odbierałaby  Nagrodę w reprezentacyjnym miejscu  Warszawy i z udziałem wszystkich, którzy powinni  w takiej uroczystości  uczestniczyć.

Laudacja  nagrodowa prezentowaną przez  przewodniczącego Towarzystwa Jana Karskiego – Waldemara Piaseckiego zbudowana została na motywie  wiersza Czesława Miłosza „Który skrzywdziłeś” z 1950 roku:

Który skrzywdziłeś człowieka prostego
Śmiechem nad krzywdą jego wybuchając,
Gromadę błaznów koło siebie mając
Na pomieszanie dobrego i złego,

Choćby przed tobą wszyscy się skłonili
Cnotę i mądrość tobie przypisując,
Złote medale na twoją cześć kując,
Radzi że jeszcze jeden dzień przeżyli,

Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta
Możesz go zabić – narodzi się nowy.
Spisane będą czyny i rozmowy.

Lepszy dla ciebie byłby świt zimowy
I sznur i gałąź pod ciężarem zgięta.

Zebrani usłyszeli m.in.:

„Sumienie każdego narodu  trwa dzięki pamięci czynów. Tych pięknych i wzniosłych, ale też tych podłych i haniebnych.  Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna” od 25 lat dokumentuje i ukazuje te drugie. Są one bowiem dominujące w białoruskiej rzeczywistości. Walczy też o każdego niesłusznie represjonowanego, prześladowanego i więzionego. Ta działalność,  odpłacana przez reżim brutalnym zwalczaniem „Wiosny”,  wydaje  oto na naszych oczach skutek. Białorusini  mają szczerze dosyć  obecnej rzeczywistości chcą ją zmieniać na lepszą. Na odpowiadającą demokratycznym standardom  współczesnego świata.   Za to wszystko należy się „Wiośnie” głęboki szacunek i pokłon dla jej dokonań. To dzięki niej obecna rewolucja godności Białorusi jest możliwa i pokazuje, ze z tej drogi odwrotu nie będzie. […] Świat wolnych ludzi i demokracji nie może pozostawić Białorusi  samotnej w jej zrywie godności.”

Wyeksponowana  została rola założyciela i lider Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna” – Aleksandra Białackiego. Postaci moralnego wymiaru Mahatmy Ghandiego i Nelsona Mandeli. Dowodzącego swymi czynami, że koncepcja zmiany tyranii  biernym oporem  przy równoczesnym ujawnianiu  jej represji  i prześladowań wobec społeczeństwa  oraz pomoc pokrzywdzonym może przynosić upragnione owoce wolności i demokracji.

W 2011 roku Białacki został skazany za swoją działalność na 4,5 roku więzienia i konfiskatę mienia., co stało się międzynarodowym skandalem i wywołało   protesty na całym świecie. Jest powszechnie rozpoznawalnym  bojownikiem o prawa ludzkie i obywatelskie.

Nie ma wątpliwości, że bez  kierowanej przezeń „Wiosny”  nie byłby możliwy demokratyczny zryw Białorusi po sfałszowanych wyborach prezydenckich, których  prawdziwą zwyciężczynią okazała się Swiatłoana Cichanouska.  Organizacja  dzięki zaangażowaniu swoich  woluntariuszy  zgromadziła  setki zeznań osób torturowanych  porwanych  uprzednio  przez milicję.  Prowadzi t i na bieżąco aktualizuje listę osób zatrzymanych, dzięki  której Białorusini poszukują informacji o swoich zaginionych bliskich.  Stale  raportuje   o torturach na Białorusi strukturom  Unii Europejskiej  i Organizacja Narodów Zjednoczonych oraz alarmuje opinię publiczną świata.

Wyrażając przekonanie, że Orzeł Karskiego ląduje w godnych rękach, laudator, podkreślił, że szczególne znaczenie ma fakt, iż  nagroda wręczana jest w dniu 17 września, w rocznicę sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku  u boku  hitlerowskich Niemiec.  W obronie ojczyzny brał udział  Jan karski, który  24 września trafił do sowieckiej niewoli, z której jednak udało mu się wyzwolić unikając losu katyńskiego.

Aleksander Białacki  po wręczeniu mu dyplomu i statuetki nagrody dziękując za nią w imieniu wszystkich swoich współpracowników podkreślił, że  nagroda Orła Jana  Karskiego  jest wielkim  moralnym wsparciem nie tylko dla Centrum „Wiosna”, lecz także dla większości Białorusinów, którzy  z determinacją walczą o swoją wolność i ludzką godność. Potrzebują w tym pomocy z  całego świata.   Orzeł nią jest. Zwłaszcza gdy uświadomić sobie symbolikę  i wymiar postaci, która nagrodę stworzyła.

Insygnia nagrodowe. Foto: Ambasada RP w Mińsku