Wokół Objawienia. Między wiarą a dewocją

„Bóg pragnie się objawić człowiekowi, aby zaprosić go do przyjaźni z sobą” – tak można za pomocą jednego zdania odnieść się do bardzo rozległego problemu, jakim jest Objawienie Boże. „Wokół Objawienia. Między wiarą a dewocją” – z tym tematem zmierzyli się prelegenci kolejnego wykładu z cyklu „Duchowość dla Warszawy”, który odbył się 20 października 2022 roku w auli odczytowej Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi – s. dr hab. Judyta Pudełko PDDM oraz o. dr Janusz Pyda OP, wykładowcy Akademii Katolickiej w Warszawie.

Na początku wykładu s. Judyta zauważyła, że kwestię Objawienia, którą zasadniczo przekazuje nam Pismo Święte bada od różnych stron Teologia. Refleksja nad Objawieniem Bożym jest tematem licznych publikacji, a wsród nich nieodzowne są dokumenty Kościoła (np. Konstytycja Dei Filius, Konstytycja Dei Verbm, Katechizm Kościoła Katolickiego, czy Deklaracja Dominus Iesus).

Objawienie powszechne jest inicjatywą Boga, która dotyczy życia ludzi. Bóg chce ukształtować z człowiekiem więzy rodzinne, tak naucza nas Konstytucja Dei Verbum. Jednocześnie rozróżniamy Objawienie powszechne naturalne i nadprzyrodzone. Treścią Objawienia naturalnego są prawdy, do których człowiek może dojść posługując się swoim rozumem, czerpiąc z świata natury i swoich najgłębszych intuicji i pragnień. Objawienie nadprzyrodzone to wszystko, co Bóg daje do poznania o sobie i swojej woli, co jest niepoznawalne i niewykrywalne jedynie przez ludzki rozum (misteria wiary, np. tajemnica Trójcy, Wcielenie, Odkupienie). Prawd tego porządku nie można dostrzec w stworzeniu, ale ujawniają się one w wyjątkowych wydarzeniach i spotkaniach z Bogiem w historii. Człowiek w tym spotkaniu jest zaproszony do odpowiedzi wiary, która oznacza zarówno przyjęcie prawdy objawionej, jak i przylgnięcie do objawiającego się Boga. Prelegentka zwróciła uwagę na etapy Objawienia obecne w Piśmie Świętym, zarówno w Starym, jaki w Nowym Testamencie: „Biblia pokazuje nam, że Objawienie nadprzyrodzone jest stopniowe, ponieważ Bóg dał się poznać w historii w sposób stopniowy i progresywny. Każde nowe objawienie jest w nieodłączny sposób powiązane z poprzednimi”.

Ostatnią formą Objawienia, unikalną dla Nowego Testamentu, jest objawienie Boga w ludzkiej postaci, w osobie Jezusa. Nie tylko jednak słowa i czyny Jezusa, lecz po prostu On sam stał się objawieniem Ojca. Wzywając wszystkich do wiary, Jezus stworzył Lud Boży Nowego Przymierza – Kościół. Powołani do tego nowego Ludu Bożego są jednak wszyscy ludzie, wszystkich bowiem chce Bóg zbawić i doprowadzić do poznania prawdy. Jezus Chrystus przynosi pełne i ostateczne Objawienie Boga.

Następnie s. Judyta zwróciła uwagę na czynniki istotne w interpretacji Objawienia biblijnego. Pismo Święte koncertuje się na prawdach zbawczych, a nie przyrodniczych. Czytając je musimy uwzględnić formę tekstu czyli gatunki literackie i elementy kulturowe starożytnych pisarzy. Pismo Święte, które jest wynikiem doświadczenia wiary biblijnych autorów ma również na celu budowanie wiary słuchaczy. Autentyczna i wiążąca interpretacja Pisma Świętego przynależy do Magisterium Kościoła oraz do osób kompetentnych. „Chrześcijańska ekonomia zbawienia, jako nowe i ostateczne przymierze, nigdy nie przeminie i nie należy już więcej oczekiwać żadnego publicznego objawienia przed chwalebnym ukazaniem się Pana naszego, Jezusa Chrystusa. Chociaż jednak Objawienie zostało już zakończone, to nie jest jeszcze całkowicie wyjaśnione; zadaniem wiary chrześcijańskiej w ciągu wieków będzie stopniowe wnikanie w jego znaczenie” – nadmieniła prelegentka w konkluzji wystąpienia. Objawienie Boże stanowi też osobiste zaproszenie wobec każdego człowieka do osobistej odpowiedzi wiary i przyjęcia zbawczej relacji z Bogiem.

O. dr Janusz Pyda OP rozpoczął swoje wystąpienie od rozróżnienia, które pojawia się na płaszczyźnie języka łacińskiego: Objawienie powszechne to revelatio, natomiast objawienia prywatne są określane terminem apparitio.

Tak zwane objawienia prywatne nie należą do depozytu wiary, ani nic do niego nie dodają, ale stanowią pomoc w pełniejszym przeżywaniu prawd objawionych w danej epoce historycznej. Cytując wypowiedź św. Jana od Krzyża, dominikanin zwrócił uwagę, że wierzący nie powinni poszukiwać prywatnych objawień, a raczej koncentrować się na wnikanie w Objawienie dokonane w Chrystusie.

Podając dwa przykłady zatwierdzonych objawień Maryjnych prelegent przedstawił ich cel. Objawienie się Maryi Niepokalanej św. Katarzynie Laburé w 1830 stanowiło przygotowanie do ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu (1854 r.), a objawienia wobec św. Bernadetty Soubirous w 1858 roku w Lourdes, stanowiły wyjaśnienie dogmatu, który miał głębokie znaczenie teologiczne. Maryja, która określiła siebie jako „Niepokalane Poczęcie”, wskazała na nowy początek ludzkości, czyli nowego, odkupionego człowieka. „Objawienia prywatne, kontynuował dominikanin, są jak palec, który wskazuje za jakąś ważną rzecz. Nie można się zatrzymać na palcu, lecz należy patrzeć na to, co on wskazuje”. Należy zawsze pamiętać, że objawienia prywatne są aspektowe, fragmentaryczne. Dlatego należy raczej skupić się na całościowym Objawieniu powszechnym.

O. dr Janusz podał przykłady różnych herezji i błędów, które w historii Kościoła wynikały z fałszywych objawień prywatnych. Dlatego też Kościół stosuje odpowiednią procedurę, która ma na celu zbadanie pochodzenia tych objawień, aby uchronić wierzących przed błędami w wierze. Następnie dominikanin podał i wyjaśnił normy, które służą rozeznaniu prywatnych objawień (ocena zjawisk, zezwolenie na publiczny kult, wyrażenie oceny o prawdzie i nadprzyrodzoności objawień). Jednocześnie ocena zjawisk podlega kolejnej procedurze wykluczającej błąd, zaburzenie, niemoralność, czy manipulację wizjonera. Na koniec prelegent wyjaśnił czym są cuda i jaką są kryteria ich prawdziwości.

Po wystąpieniu prelegentów uczestnicy wykładu zadawali pytania, dotykające różnych kwestii związanych z Objawieniem i objawieniami. Kolejny wykład z cyklu „Duchowość dla Warszawy” odbędzie się 24 listopada.