Wrocław: premiera oratorium „Pieśń nad Pieśniami” Roberta Pożarskiego

Premierowe wykonanie oratorium „Pieśń nad pieśniami” Roberta Pożarskiego do starotestamentalnego tekstu w przekładzie Romana Brandstaettera będzie miało miejsce 10 czerwca (sobota) o godz. 19.30 w kolegiacie Świętego Krzyża (kościół górny) przy Placu kościelnym 1 we Wrocławiu – wstęp wolny. Robert Pożarski nie zdążył dokończyć prac nad koncepcją scenicznego opracowania i publicznego wykonania swojego dzieła, gdyż zmarł przedwcześnie w listopadzie 2021 roku.

Robert Pożarski był jednym z najlepszych specjalistów na świecie zajmujących się monodią gregoriańską. Jego kompozycja, wybitne oratorium, jest syntezą doświadczeń artystycznych autora w dziedzinie śpiewu gregoriańskiego, bizantyjskiego, tradycyjnego, średniowiecznego dramatu liturgicznego i muzyki współczesnej. Dzieło powstało w 2019 roku; wówczas sobie powierzył fantastyczną i skomplikowaną partię solową Oblubieńca, a partie chóralne (o funkcji narracyjnej i komentującej) oraz rolę Oblubienicy przeznaczył dla wrocławskich schól, męskiej i żeńskiej, które założył i prowadził przez ponad 20 lat.

W roli Oblubieńca wystąpi kantor Paweł Szczyciński, w roli Oblubienicy – śpiewaczki ze Scholi Mulierum Silesiensis, a w roli chóru – kantorzy i śpiewacy ze Scholi Gregoriana Silesiensis. Kierownictwo muzyczne objął Marcin Bornus-Szczyciński, a reżyserię Johann Wolfgang Niklaus, znany z realizacji średniowiecznych dramatów liturgicznych ze Scholą Węgajty. Za scenografię i kostiumy odpowiedzialna jest Małgorzata Dżygadło-Niklaus.

Według Marcina Bornusa-Szczycińskiego, wieloletniego przyjaciela i współpracownika Roberta Pożarskiego, „Pieśń nad pieśniami” jako księga biblijna interesowała autora od kilkudziesięciu lat, a ostatecznie stworzył swoje wielkie dzieło muzyczne do tekstu tłumaczenia Romana Brandstaettera, którego twórczością zafascynował się w ostatnich latach. „Brandstaetter nadaje się do śpiewania jak rzadko kto, jego poezja jest syntezą doświadczeń melodii hebrajskiego oryginału, z analitycznym, precyzyjnym, wręcz mistrzowskim użyciem języka polskiego. W dziele Roberta ciekawa jest gra między rytmem „tanecznym”, regularnym, a rytmem psalmodycznym, gdzie recytatyw króluje i wtedy rytm jest dużo bardziej swobodny; są sytuacje, gdzie ten rytm jest całkowicie podporządkowany rytmowi słowa” – mówi Bornus-Szczyciński.

Księga „Pieśń nad pieśniami” jako dramat jest wyjątkowa, gdyż nie przebiega w czasie, od urodzenia do śmierci, od oczekiwania do spełnienia, lecz jest trwaniem, utwierdzaniem się wielkiej miłości, która istnieje cały czas i będzie istnieć zawsze, jednocześnie bez fizycznego zwieńczenia i spełnienia. Forma dramatyczna nawiązuje do tradycji Wschodu, gdzie do dziś uprawiana jest suficka tradycja ghazal. To skrajnie zdyscyplinowana forma poezji, która wykłada się jednocześnie, w każdej chwili i każdym słowie jako mistyczna i miłosna. Śpiewak i poeta, który zajmuje się tym przez całe życie, opowiada poemat będący jednocześnie dziełem mistycznym i erotycznym, i, nie skręcając ani na chwilę w jedną lub drugą stronę, mając stale w pamięci istnienie tej drugiej strony, zawsze porusza się po grani tego napięcia. Na Zachodzie ta forma sztuki prawie zanikła, jeśli nie liczyć kilkudziesięciu lat XVII-wiecznego muzycznego manieryzmu. Ale może jednak nie wszystko stracone? Przecież sama nieprzerwana do dziś obecność „Pieśni na pieśniami” wśród ksiąg kanonicznych Starego Testamentu domaga się takiej właśnie wewnętrznej dyscypliny.

Jak podkreśla Piotr Górka, prezes Stowarzyszenia Schola Gregoriana Silesiensis, wybór tłumaczenia dokonanego przez Romana Brandstaettera nie jest przypadkowy: „Jego poezja jest syntezą doświadczeń melodii hebrajskiego oryginału, z analitycznym, precyzyjnym użyciem języka polskiego. Interpretacja takiego tekstu wprost domaga się jego wyśpiewania. Robert Pożarski swoją kompozycją dostarczył ku temu narzędzi”.

Robert Pożarski nie zdążył dokończyć prac nad koncepcją scenicznego opracowania i publicznego wykonania swojego dzieła, gdyż zmarł przedwcześnie w listopadzie 2021 roku. Premierowe wykonanie „Pieśni nad Pieśniami” jest uhonorowaniem jego pamięci, ukazaniem jego muzycznego i artystycznego geniuszu, a także zrealizowaniem jego testamentu.

– Robert Pożarski przez ponad 20 ostatnich lat był artystycznie związany z Wrocławiem. Ukształtowało się tu szerokie środowisko poszukiwań, badań, debaty i przede wszystkim praktyki chorałowej. Interesował ich przede wszystkim śpiew modalny, co oznacza nie tylko, że jednogłosowy, ale posługujący się owymi starożytnymi 'modi’ -skodyfikowanymi typami melodii, łącznie ze specyficznym strojeniem właściwym każdemu z nich. Robert ze swymi wrocławskimi przyjaciółmi, wspólnie odkrywali najstarsze źródła pisane chorału, a następnie wykonywał je podczas niezliczonych koncertów i liturgii we Wrocławiu a także w innych miastach Polski, również za granicą. Był znawcą tradycji dominikańskiej, krzyżackiej i cysterskiej. Wziął udział w kilkudziesięciu nagraniach płyt z muzyką dawną i współczesną. Założył we Wrocławiu dwa zespoły: męską Scholae Gregoriana Silesiensis i żeńską Scholae Mulierum Silesiensis. To właśnie śpiewacy i śpiewaczki obu tych formacji będą wykonawcami oratorium – mówi Piotr Górka.

Oratorium „Pieśń nad Pieśniami”
Idea i kompozycja: Robert Pożarski
Tekst starotestamentalny w tłumaczeniu Romana Brandstaettera
Kierownictwo muzyczne: Marcin Bornus-Szczyciński
Reżyseria: Johann-Wolfgang Niklaus
Scenografia i kostiumy: Małgorzata Dżygadło-Niklaus
Wykonawcy:
Oblubieniec: Paweł Szczyciński
Oblubienica: Schola Mulierum Silesiensis w składzie:
Aleksandra Karbowniczek, Dominika Krupińska, Paulina Kukiz, Natalia Niedźwiecka-Iwańczak, Hanna Pasierska, Wiktoryna Puzanowska, Katarzyna Zedel
Chór męski: Schola Gregoriana Silesiensis w składzie:
Marek Czapiński, Tomasz Dajczak, Piotr Górka, Piotr Krysiński, Michał Krzywka, Krzysztof Ochnik, Adam Skobliński, Marcin Szargut, Lech Templin, Konrad Zagajewski, Marcin Bornus-Szczyciński

Organizator: Stowarzyszenie „Schola Gregoriana Silesiensis”