XI Dzień Judaizmu w Polsce (opis)

17 stycznia Kościół w Polsce już po raz 11. obchodził Dzień Judaizmu. W tym roku główne obchody zorganizowano w Zamościu.

Dzień Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce został ustanowiony przez Episkopat Polski w 1997 r. Jego celem jest rozwój dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, a także modlitwa i refleksja nad związkami obu religii.

Motywem przewodnim tegorocznych obchodów były słowa Księgi Rodzaju: „Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę” (Rdz 1, 27)

Zamość – Bełżec

W tym roku główne obchody XI Dnia Judaizmu odbyły się w Zamościu. W kościele rektoralnym Mszy św. „w intencji Starszych Braci w wierze” przewodniczył biskup zamojsko-lubaczowski Wacław Depo.

„Trzeba nam słuchać głosu Bożego, aby następnie szukać odpowiedzi na głębokie tajemnice ludzkiej egzystencji, które poruszają nasze ludzkie serca” – mówił bp Depo. Źle użytej wolności i utracie wewnętrznej prawdy i harmonii przeciwstawił zaplanowane, uporządkowane i dobre dzieła miłości. Na koniec przypomniał przestrogę żydowskiego myśliciela, który powiedział: „kto chce mówić z ludźmi nie mówiąc z Bogiem, tego słowa się nie sprawdzą, ale kto chce rozmawiać z Bogiem nie rozmawiając z człowiekiem, tego słowo błądzi”.

W programie obchodów znalazły się również zwiedzanie zamojskiej synagogi, krótka promocja publikacji „Żydzi w Zamościu” pod redakcją Roberta Kowalika oraz panel teologiczny z udziałem ks. prof. Alfreda Wierzbickiego z KUL, rabina Michaela Schudricha oraz prowadzącego, prof. Sławomira Żurka z KUL. Natomiast w samo południe odmówiono modlitwę w Miejscu Pamięci w Bełżcu, na terenie byłego obozu zagłady.

Poznań

W poznańskim programie XI Dnia Judaizmu znalazło się kilkadziesiąt imprez kulturalnych, w tym dyskusje, pokazy filmowe, promocje książek, warsztaty tańca żydowskiego, wystawy fotograficzne, a także prezentacje projektów wymiany kulturalnej dla młodzieży polskiej, izraelskiej i niemieckiej.

„Chcemy przybliżyć chrześcijanom tradycję żydowską, pokazać zakorzenienie w niej chrześcijaństwa oraz łączność i spójność, która nie powinna nas zamykać na siebie nawzajem, ale przeciwnie – otwierać. Chcemy tym samym uczynić nasz dialog bardziej dojrzałym, oczywiście w granicach możliwości przyjętych przez obydwie strony” – wyjaśniał jeden z organizatorów imprezy, ks. dr Jerzy Stranz z Referatu ds. Dialogu Międzyreligijnego Archidiecezji Poznańskiej.

W tym roku formuła Dnia Judaizmu została poszerzona o nowe inicjatywy, wśród których 12 stycznia znalazł się przegląd unikatowych przedwojennych filmów o tematyce żydowskiej „Opowieść zatopionych Synagog”.

Pokaz był możliwy dzięki Filmotece Narodowej, które specjalnie na tę okazję udostępniła swoje zbiory. „Filmy te pokazują świat, którego de facto już w Polsce nie ma i który dopiero teraz się odbudowuje, szuka swoich historycznych korzeni” – opowiada ks. dr Stranz. Również w sobotę 12 stycznia odbył się panel dyskusyjny „W stronę wyobraźni dialogu” z udziałem m.in. ks. prof. Jerzego Szymika, prof. Przemysława Czaplińskiego i o. Wacława Oszajcy.

Tradycyjnie jednym z głównych wydarzeń było przyznanie przez Stowarzyszenie Coexist nagrody „Menora Dialogu” osobie szczególnie zasłużonej na rzecz „zbliżania ludzi, kultur, religii i narodów”. W tym roku wyróżnienie otrzymał prof. Władysław Bartoszewski.

Ponadto w ramach Dnia Judaizmu w Wyższej Szkole Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa odbyło się sympozjum pt. „Czerpiąc z korzenia szlachetnej oliwki” poświęcone omówieniu współczesnych stereotypów polsko-żydowskich. Wzieli w nim udział m.in. ks. prof. Grzegorz Ignatowski z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, izraelski badacz polskiego pochodzenia Henryk Szafir oraz dr Piotr Forecki z Uniwersytetu Adama Mickiewicza.

Wieczorem metropolita poznański abp Stanisław Gądecki przewodniczył będzie nabożeństwu biblijnemu w kościele św. Wojciecha. W nabożeństwie wzięli udział przedstawiciele poznańskiej filii ZGWŻ.

Kraków

Obchody Dnia Judaizmu zainaugurowano już w niedzielę 13 stycznia spotkanie zatytułowane „Śladami judaizmu na krakowskim Kazimierzu”.

Natomiast 17 stycznia w bazylice oo. franciszkanów odbyło się Nabożeństwo Słowa Bożego pod przewodnictwem kard. Stanisława Dziwisza. Metropolita krakowski stwierdził, że „trudne zaszłości powinniśmy rozwiązywać w duchu braterskiego dialogu”

Zauważył też, że w Krakowie mają miejsce wydarzenia, które świadczą o postępach we „wzajemnej życzliwości i zrozumieniu” między katolikami a żydami. – Niech towarzyszy nam braterski dialog, który będzie dominował w naszych codziennych odniesieniach! – apelował metropolita krakowski. Podkreślił, że w tym duchu powinny być rozwiązywane „trudne zaszłości”. – Powinniśmy prosić Boga o miłosierdzie wystrzegając się wszelkiej nieufności, a tym bardziej wrogości – dodał. Kardynał podziękował za wspólną modlitwę Rabinowi Krakowa oraz prezesowi Żydowskiej Gminy Wyznaniowej i jej przedstawicielom, którzy zgromadzili się w bazylice ojców franciszkanów.

– Niech Bóg umocni w nas to, co dobre. Niech pomoże nam coraz wyraźniej świadczyć o tym, że ludzie odnajdują wspólną nadzieję i łatwiej im porozumieć się w budowaniu świata sprawiedliwości, gdy pamiętają, że zostali stworzeni na Jego obraz i podobieństwo – mówił metropolita krakowski.

Podczas nabożeństwa Zespół Muzyki Dawnej „Perfugium” pod kierownictwem Mateusza Kowalskiego śpiewał psalmy w języku polskim i hebrajskim. Natomiast po nabożeństwie odbył się wykład pt. „Stworzenie człowieka na obraz Boży w rozumieniu judaizmu”, który wygłosił rabin Krakowa Boaz Pasz.

Lublin

Nabożeństwo w auli Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego pod przewodnictwem abp. Józefa Życińskiego rozpoczęło lubelskie obchody Dnia Judaizmu w Lublinie. Zaraz potem można było wysłuchać wykładu ks. dr. Manfreda Deselaersa z Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu nt. „Jak Niemiec patrzy dziś na Auschwitz?”. Ks. Deselaers jest katolickim księdzem z diecezji Aachen (Akwizgran). Jego misją jest praca na rzecz pojednania niemiecko-polskiego i chrześcijańsko-żydowskiego. W 1994 r. został przewodnikiem w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau. Od 1997 r. jest wykładowcą teologii fundamentalnej w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. W 2000 r. Polska Rada Chrześcijan i Żydów uhonorowała go tytułem Człowieka Pojednania.

Spotkaniu towarzyszyła promocja albumu „Jerozolima Królestwa Polskiego. Opowieść o żydowskim Lublinie” pod redakcją Leszka Dulika i Waldemara Golca. Można było również obejrzeć wystawę opublikowanych w albumie fotografii przedwojennego Lublina, autorstwa m.in. Stanisława Magierskiego, Stefana Kiełszni, Wiktora Ziółkowskiego i Edwarda Hartwiga.

Gdańsk

„I ślubuję ci miłość…, czyli przysięga pod chupą i przed ołtarzem” – to tytuł spotkania podczas którego o małżeństwie u chrześcijan i żydów rozmawiali rabin i ksiądz. Spotkanie miało miejsce w refektarzu cystersów w Gdańsku, w ramach Dnia Judaizmu. Do dyskursu stanęli rabin Icchak Rapoport, naczelny rabin Wrocławia i Śląska oraz ks. Krzysztof Niedałtowski, duszpasterz środowisk twórczych.

Motto tegorocznego Dnia Judaizmu – fragment pierwszego rozdziału Księgi Rodzaju: „Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę” – posłużyło rabinowi i katolickiemu księdzu, jako przesłanie do rozmowy o małżeństwie.

– Tradycja żydowska głosi, że czterdzieści dni przed narodzeniem dziecka, anioł wskazuje: ten chłopiec i ta dziewczynka to dwie części tej samej duszy – mówi rabin Rapoport podkreślając, że sam mężczyzna i sama kobieta to półdusza, dopiero podobieństwo do Boga zyskują w momencie połączenia, stąd przekonanie, że pierwsze małżeństwo pochodzi od Boga. – Mówi się, że jeśli małżonkowie się rozchodzą, to nie tylko anioły płaczą, ale i kamienie.

W tradycji żydowskiej mężczyzna ma obowiązek znalezienia żony i posiadania potomstwa. Celibat jest niedopuszczalny. Ks. Niedałtowski, powołując się na swoje rozmowy z licznymi parami młodych, którzy przygotowywali się do sakramentu małżeństwa, opowiadał, że nie ślubowanie miłości, wierności i uczciwości zdaje się im najtrudniejsze, ale przysięga „nie opuszczę cię aż do śmierci”. – Małżeństwo jest najlepszą na świecie inwestycją, jeśli zaangażujesz cały kapitał – przekonywał ks. Niedałtowski.

– Jak zbudować szczęśliwe małżeństwo? – głośno zastanawiał się rabin i przywoływał własne doświadczenie, gdy przyszły na świat dzieci i odkrył, że studia, które uważał za trudne w rzeczywistości były łatwe, a naprawdę trudne jest wychowywanie dzieci. – U nas się mówi: mężczyzna ma jeść za mniej niż zarabia, ubierać się jak zarabia, honorować żonę i dzieci więcej niż zarabia. Małżeństwo to ciężka praca. Różnice są potrzebne. Ja jako ja nie mogę być sobą, jeśli ona nie będzie sobą. Jedno nie może istnieć bez drugiego.

Słuchacze chcieli wiedzieć m.in. jak w żydowskiej rodzinie wychowuje się dzieci, czy jak wygląda ślub katoliczki z wyznawcą innej religii.

Wieczorem w Gdańśku, w gmachu Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku Ołowiance odbył się koncert jazzowy. Wystąpili: Leszek Możdżer na fortepianie i Zohar Fresco na perkusji. Wcześniej swoje posłania wygłosili rabin Icchan Rapopot, naczelny rabin Wrocławia i Śląska, i abp Tadeusz Gocłowski, metropolita gdański.

– Mówili rabini, że celem życia człowieka jest zbliżenie się do Boga – zaczął swoje posłanie rabin Icchak Rapoport. – Pytali ludzie: jak można zbliżyć lub oddalić się od Boga, który jest nieskończonością? Nie można zbliżyć się i oddalić od Boga, ale można zbliżyć i oddalić się od człowieka stworzonego na podobieństwo Boga. Dlatego ważna jest relacja między człowiekiem a człowiekiem. Różni nas światopogląd, ale dziś czujemy tutaj między sobą bliskość. Tu i teraz czuję duchowość. Bardzo Państwu za to dziękuję.
Abp Tadeusz Gocłowski, metropolita gdański, odwołał się o encykliki „Nostra Etate”.– Nasz wiek, nasz czas, dotknięty był dramatem poniżenia człowieka – mówił metropolita gdański wspominając nazizm i komunizm. – Kościół odcina się, potępia wszelkie przejawy wrogości wobec innych ludzi, również antysemityzm. Trzeba zdecydowanie odrzucić zło, by ludzie mogli żyć w pokoju, w szacunku budować bezpieczną przyszłość.

Warszawa

Od 17 do 20 stycznia trwać będą obchody XI Dnia Judaizmu w archidiecezji warszawskiej. Rozpoczęły się one Mszą św. pod przewodnictwem abp. Kazimierza Nycza w stołecznym kościele Wszystkich Świętych. Następnie odbyło się ekumeniczne spotkanie wokół Słowa Bożego (z żydowskim, prawosławnym, ewangelickim i katolickim komentarzem biblijnym).

W sobotę, 19 stycznia, w Synagodze im. Małżonków Nożyków przy ul. Twardej odbędzie się Hawdala, modlitwa na zakończenie szabatu, z udziałem Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha i bp. Tadeusza Pikusa. Po modlitwie zaplanowana jest dyskusja panelowa o nowej książce prof. Stanisława Krajewskiego „Tajemnica Izraela a tajemnica Kościoła”.

W niedzielę, 20 stycznia od godz. 9.30 do 16.00 wszyscy chętni zaproszeni są na dzień otwarty w Synagodze Nożyków. Możliwe będzie zwiedzanie z przewodnikiem.

Wrocław

Sesja naukowa z udziałem wrocławskiego rabina, wystawa stoisk poświęconych kulturze żydowskiej i wspólna modlitwa w synagodze „Pod białym bocianem” – tak we Wrocławiu świętowano już 16 stycznia Dzień Judaizmu.

W ramach sesji popularno-naukowej w Auli Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu z referatami wystąpili: rabin Gminy Wyznaniowej Żydowskiej Icchak Rappaport, ks. prof. Mariusz Rosik oraz dr Bożena Szaynoch.

Wykład Iccaka Rappaporta poświęcony był podstawowym założeniom judaizmu. Rabin zwrócił uwagę na potrzebę dogłębnego zrozumienia takich pojęć jak „Żyd”, „wiara”, „modlitwa”, „język hebrajski”. Według prelegenta dla judaizmu centralne znaczenie ma rozumienie pojęcia „Żyd” jako ten, który w każdej sytuacji dziękuje (jehudi) i ten który zmaga się z Bogiem (Israel).

Urodzony w Szwecji, pochodzący z rodziny polskich Żydów Icchak Rappaport jest pierwszym po 1968 roku rabinem Wrocławia. Przed przyjazdem do Polski pracował w gminie żydowskiej w Oslo. – W czasie pobytu w Polsce zostałem dotknięty pragnieniem judaizmu młodych Żydów i zdecydowałem, że będę pracował we Wrocławiu – mówi o sobie rabin Rappaport.

Ks. prof. Mariusz Rosik, biblista z Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu w swoim wykładzie pt. „Judaistyczne tło Modlitwy Pańskiej”, pokazał zakorzenienie modlitwy „Ojcze nasz” w tradycji modlitwy żydowskiej a dr Bożena Szaynoch, historyk z Uniwersytetu Wrocławskiego, mówiła o powojennej trudnej historii polsko-żydowskiej.

Po sesji naukowej uczestnicy mieli okazję do spotkania się z kulturą żydowską dzięki wystawie przygotowanej przez studentów z Duszpasterstwa Akademickiego „Przystań”. Była to okazja do poznania podstaw języka hebrajskiego, skosztowania tradycyjnych żydowskich potraw a nawet zabawy przy żydowskim humorze.

Całość obchodów zakończyła modlitwa w synagodze „Pod białym bocianem”, w której wziął udział abp Marian Gołębiewski, metropolita wrocławski i bp Ryszard Bogusz z Kościoła ewangelicko-augsburskiego.

*

Dzień Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce został ustanowiony przez Episkopat Polski w 1997 r. Jego celem jest rozwój dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, a także modlitwa i refleksja nad związkami obu religii. Po raz pierwszy Dzień Judaizmu obchodzono w 1998 r. pod hasłem „Kto spotyka Jezusa Chrystusa, spotyka judaizm”. Do tej pory obchodzony był dziesięć razy w różnych miastach Polski. W ubiegłym roku centralne obchody odbyły się w Zamościu.

Komitet ds. Dialogu z Judaizmem prowadzi dialog z przedstawicielami judaizmu a jego celem jest upowszechnianie postaw dialogu i życzliwości wobec Żydów w środowiskach chrześcijańskich. Komitet powołany w 1996 r. jest kontynuacją Komisji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem.

Według przewodniczącego Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce Piotra Kadlcika, obecnie do gmin żydowskich w Polsce należy ok. 4 tys. osób, natomiast Żydów w Polsce mieszka ok. 20 tys. Dzień Judaizmu obchodzony jest także przez inne Kościoły lokalne, np. we Włoszech i Austrii.