Zakończyła się 35. Kongregacja Generalna Towarzystwa Jezusowego

Zakończyła się 35. Kongregacja Generalna Towarzystwa Jezusowego. Uroczystą Mszą św., odprawioną 6 marca wieczorem w jezuickim kościele Il Gesù w Rzymie, 225 delegatów z całego świata zamknęło trwające od 7 stycznia obrady.

Wybrali oni nowego przełożonego generalnego jezuitów, którym został o. Adolfo Nicolás z Hiszpanii. Przyjęli też pięć dokumentów, zwanych dekretami, ukierunkowujących życie i działalność Towarzystwa na najbliższe lata. Dotyczą one rządów w zakonie, posłuszeństwa, współpracy jezuitów ze świeckimi, tożsamości i misji jezuitów. Zawierają one szereg wskazówek dla władz zakonnych i zwykłych członków Towarzystwa.

Rządy w zakonie

Pierwszy dekret, „Rządy w służbie powszechnej misji”, jest wynikiem refleksji nad wielkimi zmianami jakie zaszły w świecie, w związku z globalizacją. Zdaniem o. Antoine Keruhela SI, wymagają one „rozwijania współpracy wewnątrz Towarzystwa”, co pociąga za sobą konieczność „odnowy sposobu sprawowania rządów”. Dokument podkreśla rolę lokalnych przełożonych, na których spoczywa „apostolska odpowiedzialność” za swe wspólnoty. Zachęca prowincje i regiony Towarzystwa do „nowej otwartości na powszechny wymiar misji” jezuitów. Wzywa do przeprowadzenia oceny funkcjonowania Kurii Generalnej zakonu, a także przyjrzenia się procedurom, według których przygotowywane i przeprowadzane są kongregacje generalne, aby wprowadzić potrzebne zmiany w Formule Kongregacji Generalnej.

Posłuszeństwo

Drugi z przyjętych dekretów dotyczy zakonnego posłuszeństwa. Jezuici zajmowali się tym problemem już wcześniej, wydając analogiczny dokument podczas 31. Kongregacji Generalnej w 1966 r. „Skończył się właśnie Sobór Watykański II i zaczęliśmy odpowiadać na soborowe wezwanie do odnowy życia zakonnego, czerpiąc z dwóch źródeł: Pisma Świętego i charyzmatu założyciela. Obecnie odnowa ta dojrzała” – uważa o. Tom Feely SI. Jego zdaniem obecnie odnowa ta dojrzała.

Dekret rozpoczyna się od ukazania czego doświadczenie pierwszych jezuitów i biblijny wizerunek Jezusa mogą nauczyć nas o posłuszeństwie, po czym przechodzi do współczesności. O ile w 1966 r. zadawano sobie pytanie, co zrobić, by struktury zakonne nie tłumiły osobistej kreatywności zakonników, o tyle w 2008 r. trzeba pytać, jak sprawić, by ich indywidualne wysiłki włączyć w misję całego Towarzystwa – analizuje o. Feely. Według dekretu do zapewnienia równowagi w tej dziedzinie konieczne jest przeprowadzanie rachunku sumienia i odnowa struktur życia wspólnotowego. Dokument podejmuje też refleksje nad sposobami, w jakie jezuici, których misja w Kościele zawsze była ściśle związana z posłuszeństwem papieżowi, mogą obecnie przezywać swój związek z Następcą św. Piotra.

Zanim zaczęła się praca nad dekretem, uczestnicy kongregacji wskazali kilka obszarów, w których konieczne byłyby słowa przypomnienia lub rady w kwestii posłuszeństwa. Dlatego dokument kończy się refleksją nad posłuszeństwem jezuitów w trakcie formacji, zakonników po ślubach i przełożonych.

Współpraca ze świeckimi

Trzeci dekret, „Współpraca w sercu misji”, nawiązuje do podobnego dokumentu z poprzedniej Kongregacji Generalnej, jaka odbyła się w 1995 r., zatytułowanego „Współpraca ze świeckimi w misji”. We współpracy z nie-jezuitami widział on jeden z zasadniczych sposobów działania Towarzystwa. Obecna kongregacja kontynuuje ten wątek, nie ograniczając grona współpracowników tylko do katolików świeckich, ale poszerzając je na wyznawców innych religii. Chodzi o współpracę z „ludźmi dobrej woli, którzy chcą pracować na rzecz świata, w którym panować będzie pokój i sprawiedliwość” – wyjaśnia o. Thierry Lamboley SI.

Aby określić, jak ma przebiegać taka współpraca, dekret próbuje znaleźć odpowiedzi na trzy pytania: 1. Czym charakteryzuje się praca jezuicka i co się dzieje, gdy nie jest już ona kierowana przez jezuitę? 2. Jak powinna wyglądać formacja jezuitów i ich współpracowników do coraz głębszego – duchowo i praktycznie – pełnienia misji? 3. Jakie więzi powinny łączyć Towarzystwo Jezusowe ze współpracującymi z nim ludźmi i jaka należałoby rozwinąć sieć apostolską i duchową na szczeblu krajowym i międzynarodowym, aby ta współpraca była bardziej owocna?

Jezuicka tożsamość

Choć problemem tożsamości jezuitów zajmowały się już poprzednie kongregacje generalne, także obecna opublikowała nowy dekret na ten temat. Jest on potrzebny, gdyż „zmienia się pejzaż Kościoła, w którym miejsce zakonów apostolskich musi być na nowo określone” – przekonuje o. Hans Zollner SI.

Nowy kontekst zawsze wymaga nowego sposobu działania. Zachęcił do niego jezuitów Benedykt XVI. Przemawiając 21 lutego do członków Kongregacji Generalnej, wezwał zakon m.in. do oddania się „ z naukową ścisłością” dialogowi między wiarą i kulturą. Zaś nowy generał, o. Nicolás w homilii nazajutrz po swym wyborze mówił o konieczności pracy z „nowymi narodami”, mając na myśli ubogich, uchodźców, ludzi samotnych.

Zdaniem o. Zollnera każdy zakon, podobnie jak wszyscy ludzi i ich instytucje, musi co pewien czas postawić sobie pytanie: kim jestem, co robię, czy powinienem to robić w taki właśnie sposób? „Staraliśmy się odpowiedzieć na te pytania nie poprzez nakazy, ale w sposób pociągający, gdyż umożliwia to i rodzi nadzieję, nie używając języka teoretycznego” – zapewnia o. Zollner. Dodaje, że „jezuicka tożsamość i jezuicka misja są tak ściśle związane, że mówiąc o jednej, musimy mówić o drugiej”.

„Nasz charyzmat jest żywy. Odkrywamy to z wdzięcznością i nadzieją” – zapewnia zakonnik. Podkreśla, że to „Jezus Chrystus jest ogniem w sercu naszej tożsamości i misji, ogniem, który roznieca inne ognie. Ogień ten płonie w nas, gdy przeżywamy biegunowość tak charakterystyczną dla Ignacego: być i robić, kontemplacja i działanie, być całkowicie zjednoczonym z Chrystusem i całkowicie z Nim włączonym w świat jako ciało apostolskie” – zapewnia o. Zollner.

Misja zakonu

Ostatni przyjęty dekret nosi tytuł: „Wyzwania dla naszej misi dzisiaj: posłani na granice”. Wśród jego pięciu redaktorów był polski jezuita o. Tomasz Kot SI. Powstały trzy kolejne wersje robocze, z których ostatnia, po dyskusjach i poprawkach, została zatwierdzona 5 marca, w przeddzień zakończenia obrad Kongregacji Generalnej. Potwierdza on m.in. pierwszeństwo dla działań apostolskich w Afryce i Chinach, duszpasterstwa inteligencji, istnienia w Rzymie instytucji międzyprowincjalnych oraz pracy z migrantami i uchodźcami.

Za trzema poprzednimi kongregacjami generalnymi dekret podkreśla, że misja jezuitów jest „służbą wierze, nierozdzielnie związaną z krzewieniem sprawiedliwości”. Polega na głoszeniu Ewangelii poprzez inkulturację i w dialogu z innymi tradycjami religijnymi. Wymaga podjęcia trzech wyzwań w dziedzinie relacji z Bogiem, z bliźnimi i ze stworzeniem.

W dziedzinie relacji z Bogiem jezuici mają zająć się współczesnym głodem duchowym i szukać sposobów jego zaspokojenia poprzez nowe formy ewangelizacji, zwłaszcza młodzieży. Nie wyklucza to odnowionego spojrzenia na znaczenie i wartość różnych form tradycyjnych ignacjańskich ćwiczeń duchownych. W kulturowym subiektywizmie i relatywizmie powinni dostrzec okazję do dialogu, w którym będą mogli głosić Ewangelię. Szczególnie potrzebny jest dialog międzyreligijny biorąc pod uwagę wzrost fundamentalizmu i erozję tradycyjnych religii.

W stosunkach z bliźnimi jezuici muszą patrzeć na zglobalizowany świat z punktu widzenia ludzi ubogich, uczyć się od nich i im pomagać. Mają budować mosty między podziałami społecznymi oraz kłaść nacisk na edukację i tworzenie sieci współpracy.

Z kolei w dziedzinie relacji ze stworzeniem winni zwracać uwagę na to, że troska o przyrodę świadczy o naszym związku z Bogiem i bliźnimi, na wpływ niszczenia środowiska naturalnego na życie ubogich, wreszcie – powinni głosić, że ludzie trwają w przymierzu ze stworzeniem.

Być człowiekiem wspólnoty

W homilii na Mszy św. kończącej 25. Kongregację Generalną Towarzystwa Jezusowego o. Nicolás podkreślił, że nie dokumenty przez nią wypracowane są najważniejsze. Chodzi nie o to, „co robimy we wspólnocie”, lecz o to, by stać się „człowiekiem wspólnoty” – posłusznym, będącym sługą innych, okazującym im solidarność. Generał zakonu podkreślił, że kochać i służyć to nie heroizm, lecz sposób bycia każdego jezuity. „Naszą misją jest iść i głosić Ewangelię, która przemienia człowieka” – wskazał o. Nicolás.

Paweł Bieliński