Zanussi: trwa rozbrat Kościoła z kulturą

W XX wieku relacje Kościoła z kulturą były w zasadzie negatywne – powiedział znany reżyser Krzysztof Zanussi. Jego zdaniem ten rozbrat Kościoła z kulturą trwa – i to mimo starań Jana Pawła II, który powołał Papieska Radę ds. Kultury. Krzysztof Zanussi był gościem konferencji „Jan Paweł II lider przemian wolnościowych w Polsce i na świecie”, która odbyła się na Zamku Królewskim w Warszawie.

Zdaniem reżysera Jan Paweł II odwrócił spojrzenie świata na obraz Kościoła katolickiego: zwrócił go do przyszłości a nie do przeszłości. Wspominając swoje wieloletnie doświadczenia z prac w Papieskiej Radzie Kultury powiedział, że hierarchom z całego świata z jakim trudem przychodziło oderwać się od przyzwyczajenia, że o Kościele mówi się zawsze w czasie przeszłym i mówi się o świetnych latach Kościoła.

„Dzięki temu, jak Jan Paweł II widział współczesną cywilizację i temu, że widział w niej rolę Kościoła, przynależność do Kościoła dla wielu ludzi przestała być czymś takim, co w języku młodzieżowym nazywa się obciach – mówił Zanussi. – Otóż, przestało być obciachowym bycie chrześcijaninem – i to jest ogromna przemiana. Ona się, niestety, w dużym stopniu cofnęła, również tej chwili w Polsce i to jest też ogromna, niekorzystna zmiana, którą ja odczuwam” – wyznał reżyser.

Zanussi ocenił, że w XX wieku relacje Kościoła z kulturą były w zasadzie negatywne czego dowodem w dziedzinie filmu była miażdżąca recenzja filmu Felliniego „La strada” w watykańskim dzienniku „L’Osservatore Romano”. „Jakby mosty zostały podniesione i kontakt się zerwał, bo ludzie kultury uznali, że w Kościele nie ma czego szukać. – powiedział Zanussi. Dodał, że niezależnie od tego, jak nierozsądne było to stwierdzenie, to jednak taki fakt zaistniał.

Reżyser wskazał, że Jan Paweł II powołał Papieską Radę Kultury właśnie po to, żeby te mosty opuścić ale to się nie udało, przy czym bardziej z powodu postawy ludzi Kościoła niż środowiska artystycznego. „Ze strony biskupów świata panowała kompletna obojętność na sprawy sztuki i przekonanie, że sztuka nie ma żadnej roli ewangelizacyjnej” – stwierdził Zanussi.

Zdaniem reżysera Papieska Rada Kultury od lat stara się wpływać na większą otwartość ze strony ludzi Kościoła, żeby reakcje takie, jakie nastąpiły po filmie Felliniego – nie powtórzyły się.

O wątkach romantycznych w nauczaniu Jana Pawła II do Polaków mówił Jakub Moroz, b. szef Telewizji Kultura i członek redakcji „Frondy”. Podczas swojej pierwszej pielgrzymki papież wskazał na swoistą teologię historii Polski, która wiąże się z ciągiem pokoleń, ciągiem współistnienia żywych i umarłych. Jan Paweł II dokonuje pełnego włączenia romantycznego motywu w obręb polskiego katolicyzmu, jak gdyby go w pewnym sensie chrzci – ocenił prelegent.

Z kolei ks. dr Marek Dobrzeniecki wskazywał, że podczas swej pierwszej wizyty w Ojczyźnie Jan Paweł II przywracał pojęcie dumy narodowej i godność wynikającą z historii i polskiej tradycji. Widać było starcie tradycji romantycznej i oświeceniowej. Papież składał hołd pieśni Bogurodzica czy królowej Jadwidze – przypomniał ks. Dobrzeniecki.

Jan Paweł II afirmował pobożność ludową – mówił ks. Dobrzeniecki. Jako rezydent parafii św. Stanisława Kostki na Żoliborzu powiedział też, że impuls do Mszy św. za Ojczyznę sprawowanych przez ks. Jerzego Popiełuszkę przyszedł właśnie po pierwszej pielgrzymce papieża do Polski. Ks. Teofil Bogucki, ówczesny proboszcz oraz ks. Popiełuszko, postanowili wykorzystać niezwykłe doświadczenie wspólnego przeżycia religijnego przez ludzi różnych środowisk i – jak się wyraził prelegent – „postanowili przenieść Plac Zwycięstwa na Żoliborz”.

Prof. Olaf Żylicz, psycholog, wiceprezes zarządu Polskiej Fundacji Badań nad Zarządzaniem ocenił, że współczesny Kościół w Polsce nie jest siłą, która przyciąga młodzież. Przywołując własne doświadczenia jako kogoś, kto przeżył nawrócenie religijne na progu dorosłego życia wyznał, że w latach 80. miał wrażenie, że jest do Kościoła zaproszony. Podziwiał też papieża, który wydawał mu się „w 100 procentach polski i w 100 procentach uniwersalny”.

„Teraz myślę ze smutkiem, że gdybym był młodym człowiekiem, w obecnych czasach w Polsce, to bym do Kościoła nie przyszedł” – powiedział Żylicz.

Konferencję „Jan Paweł II lider przemian wolnościowych w Polsce i na świecie” zorganizowano z okazji obchodów 40. rocznicy pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Wydarzenie zorganizowało Centrum Myśli Jana Pawła II.