Zmarł „ojciec” języka informatycznego

W wieku 97 lat zmarł 9 sierpnia włoski jezuita o. Roberto Busa – twórca języka informatycznego i główny autor Indeksu Tomistycznego.

Już na początku lat pięćdziesiątych zaczął wykorzystywać wielkie wówczas elektroniczne maszyny liczące („mózgi elektronowe”) do sporządzenia pełnego zestawu wszystkich dzieł św. Tomasza z Akwinu oraz zawartych w nich wyrazów i terminów.

„Jeśli istnieje świętość technologiczna, sądzę, że miałem przywilej spotkania jej: miała ona oblicze ojca Busy” – napisał we wspomnieniu o zmarłym w watykańskim dzienniku „L’Osservatore Romano” Stefano Lorenzetto. Przypomniał, że włoski jezuita był wybitnym językoznawcą, filozofem i informatykiem. To jemu użytkownicy internetu zawdzięczają możność surfowania po nim, przechodzenia z jednej strony na drugą przez naciskanie klawisza „z połączeniami zaznaczonymi na niebiesko” czy korzystanie z PC [komputera osobistego], aby napisać mejle i dokumenty tekstowe – podkreślił autor artykułu.

Zwrócił uwagę, że rozpoczynając w 1949 gromadzenie 9 mln słów z dzieł św. Tomasza, o. Busa dotarł do założyciela IBM – Thomasa Watsona. Ten powiedział włoskiemu jezuicie, że wielkie maszyny, jakie wówczas istniały, nie mogły pomóc przy tej pracy. Ale zakonnik nie zrażał się i uciekł się do swego rodzaju podstępu, odwołując się do hasła firmy: „To, co trudne, robimy szybko, a to, co niemożliwe, nieco dłużej”. Watson miał wówczas odpowiedzieć: „Dobrze, ojcze, spróbujemy, ale pod jednym warunkiem: proszę mi obiecać, że ojciec nie zmieni skrótu IBM – International Business Machines na International Busa Machines”.

To z tego wyzwania technologicznego narodziło się hiperłącze – termin zastosowany przez Teda Nelsona w 1965, ale którego prekursorem był o. Busa 15 lat wcześniej.

Według S. Lorenzetto, zmarły kapłan poświęcił 1,8 mln godzin, aby dokonać kompilacji 118 ksiąg św. Tomasza i 61 innych autorów z nim związanych, podróżując poza tym między Pizą, miastem Boulder w amerykańskim stanie Kolorado i Wenecją.

Przyszły kapłan urodził się 28 listopada 1913 w Vicenzy ( północno-wschodnie Włochy). W 1928 wstąpił do seminarium duchownego, a w 5 lat później rozpoczął nowicjat u jezuitów. Święcenia kapłańskie przyjął 30 maja 1940. Studiował filozofię na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim. Był z wykształcenia filozofem i językoznawcą, ale bardzo wcześnie zainteresował się informatyką, w której również stał się wybitnym specjalistą. O. Busa znał łacinę, grekę, język hebrajski, francuski, angielski, niemiecki i hiszpański i – jak przypomniał Lorenzetto – „nie wypowiedział ani jednego słowa zbędnego czy niepotrzebnego”.

Włoski zakonnik był przekonany, że język informatyczny bierze swój początek w inteligencji ludzkiej i jest odzwierciedleniem stwórczej mocy Boga, będącego „autorem i twórcą wszechświata”, o którym „Ewangelie zapewniają nas, że dwa tysiące lat temu zstąpił z nieba”.

Największym i najważniejszym dziełem o. Busy jest „Index Thomisticus. Sancti Thomae Aquinatis operum omnium indices et concordantiae” [Indeks tomistyczny. Indeksy i konkordancje dzieł wszystkich św. Tomasza z Akwinu]. Składa się nań 56 tomów, z których każdy liczy prawie tysiąc stron. W 1990 dzieło to zapisano na CD-Rom, a następnie na DVD.