Związki wyznaniowe także podlegają przepisom

Podmioty wyznaniowe wpisują się w koncepcję społeczeństwa obywatelskiego – przypomina dr hab. Paweł Sobczyk z Katedry Prawa Wyznaniowego i Konkordatowego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Odnosząc się do artykułu Sergiusza Kowalskiego, pt. „Państwo ponad Kościołem”, który ukazał się w piątek na łamach „Gazety Wyborczej” zwraca uwagę, iż autonomia i niezależność związków wyznaniowych nie oznacza, że one same i ich członkowie nie podlegają obowiązującym w Polsce przepisom. W komentarzu dla KAI dr hab. Sobczyk podkreśla, że w polskiej Konstytucji przyjęto nowoczesną formę rozdziału państwa i Kościoła, wyrażającą się w autonomii i niezależności Kościołów i innych związków wyznaniowych oraz ich współdziałania z państwem na rzecz dobra wspólnego i dobra człowieka.

Komentarz:

Analizowanie relacji między państwem a Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi z perspektywy pojedynczych – niezgodnych z prawem działań członków wspólnot wyznaniowych jest typowym przykładem na stosowanie erystyki w dyskursie publicznym. Trudno zatem z naukowego punktu widzenia odnosić się do poszczególnych zarzutów Autora przywołanego artykułu, a zwłaszcza do jego konkluzji/tezy. Niezgodne z prawem działania – niezależnie przez kogo popełnione – powinny być zgodnie z prawem osądzone przez niezależna i niezawisłe sądy! Kościół katolicki nie żąda w tym zakresie dla siebie i swoich członków żadnych wyjątków czy przywilejów. Nie obowiązują w Polsce immunitety, które chroniłyby członków wspólnot wyznaniowych na zasadach podobnych np. do parlamentarzystów czy sędziów członków wspólnot wyznaniowych.

Rozdział państwa i Kościoła jest cechą charakterystyczną europejskiej kultury prawnej zakorzenionej w religii (judaizm i chrześcijaństwo), filozofii greckiej i prawie rzymskim. To słowa Chrystusa „oddajcie cezarowi, co należy do cezara, a Bogu, co należy do Boga” stały się podstawą rozdzielenia porządku politycznego i religijnego tzw. dualizmu chrześcijańskiego czyli inaczej rozdziału państwa i wspólnot religijnych. Wcześniej dominował monizm polityczno-religijny, który obecnie jest cechą charakterystyczną tzw. państw wyznaniowych, a zatem takich, które nie uznają rozdziału.

Autonomia i niezależność związków wyznaniowych nie oznacza, że zbiorowe podmioty wyznaniowe oraz ich członkowie nie podlegają obowiązującym w Polsce przepisom. Wręcz przeciwnie! Autonomia jest zawsze w ramach większej całości, a w tym przypadku jest nią państwo. Autonomia dotyczy spraw wyznaniowych tzn. doktryny, kultu (sprawowania sakramentów i sakramentaliów), praktyk religijnych, nominacji biskupów, nauczania religii.

Trzeba pamiętać, iż państwo nie może ograniczać wynikającej z przyrodzonej godności człowieka wolności sumienia i religii, która jest prawem naturalnym każdego. Wynika to m.in. z międzynarodowych zobowiązań Polski (np. Międzynarodowe Pakty Praw z 1966 r., Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r. czy Karta Praw Podstawowych UE).

W polskiej Konstytucji przyjęto nowoczesną formę rozdziału, wyrażającą się w autonomii i niezależności Kościołów i innych związków wyznaniowych oraz ich współdziałania z państwem na rzecz dobra wspólnego i dobra człowieka. Trudno o bardziej uniwersalną i dostosowaną do polskich i europejskich realiów zasadę.

Państwo nie jest jedyną formą organizacji społeczeństwa, jak to uważali przedstawiciele doktryny marksistowsko-leninowskiej, a obecnie wyznaje część przedstawicieli tzw. lewicowych i liberalnych „myślicieli”. W społeczeństwie obywatelskim, o którym pisał Hegel, a o które walczyła „Solidarność” istnieją różne formy organizacji społeczeństwa. Na gruncie obowiązującej Konstytucji są to: samorząd terytorialny, partie polityczne, związki i samorządy zawodowe, ale także Kościoły i inne związki wyznaniowe, fundacje, stowarzyszenia, kółka rolnicze itp. Obecnie obserwujemy także wzrost znaczenia organizacji ponadnarodowych i ponadpaństwowych, np. ONZ, UE itp. Podmioty wyznaniowe wpisują się zatem w koncepcję społeczeństwa obywatelskiego.

*****
Dr hab. Paweł Sobczyk – adiunkt w Katedrze Prawa Wyznaniowego i Konkordatowego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Wykłada prawo konstytucyjne, prawo wyznaniowe i prawo konkordatowe. Członek-założyciel Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, należy również do Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego oraz Stowarzyszenia Kanonistów Polskich.

W 2004 r. obronił doktorat nt. „Zasady relacji Państwo – Kościół w nauczaniu Soboru Watykańskiego II i w postulatach Konferencji Episkopatu Polski dotyczących Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej”, a w 2014 r. uzyskał habilitację w oparciu o monografię pt. „Konstytucyjna zasada konsensualnego określania stosunków między Rzecząpospolitą a Kościołem katolickim”.

Kierownik X Zespołu Badawczego „Wolność słowa a wolność religijna. Zagadnienia teorii i praktyki na gruncie Konstytucji RP” realizowanego w ramach Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego.