Żydzi i katolicy o przyczynach kryzysu gospodarczego i drogach jego przezwyciężenia

Religijne spojrzenie na obecny kryzys gospodarczy i propozycja sprawiedliwego porządku ekonomicznego były tematem 11. spotkania Komisji Dwustronnej Głównego Rabinatu Izraela i Komisji ds. Kontaktów Religijnych z Judaizmem Stolicy Apostolskiej. Odbyło się ono w Rzymie w dniach 27-29 marca pod przewodnictwem rabina Szeara Jaszuwa Cohena i kard. Petera Turksona, który po raz pierwszy stał na czele delegacji katolickiej, zastępując w tej funkcji kard. Jorge Mejíę.

Gościem specjalnym obrad był prof. Ettore Gotti Tedeschi, kierujący watykańskim Instytutem Dzieł Religijnych. Przedstawił on analizę przyczyn kryzysu finansowego i podzielił się swoimi spostrzeżeniami nt. sposobów jego przezwyciężenia. Swoje poglądy na ten temat zaprezentowali także: Meir Tamari, były główny ekonomista Banku Izraela, autorytet w dziedzinie etyki biznesu, i prof. Stefano Zamagni z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu w Bolonii.

Uczestnicy obrad zgodzili się, że do kryzysu przyczyniło się wiele czynników, jednak u jego korzeni znajduje się kryzys wartości moralnych. Polega on na tym, że prymat posiadania, odzwierciedlający się w „kulturze chciwości”, przesłonił prymat istnienia. Dlatego w działalności gospodarczej zabrakło „wartości prawdy, wyrażającej się w uczciwości i przejrzystości”.

Komunikat ze spotkania informuje, że w centrum żydowskiej i katolickiej wizji sprawiedliwego porządku ekonomicznego jest podkreślanie „wszechwładzy i opatrzności Stworzyciela świata, od którego pochodzi wszelkie bogactwo, dane ludzkości jako dar dla wspólnego dobra”. Dlatego „celem porządku gospodarczego jest służba dobrobytowi społeczeństwa” i „zapewnianie godności wszystkich ludzi, z których każdy został stworzony na obraz Boży”.

Koncepcja godności, podkreślająca wartość osoby, jest antytezą egocentryzmu. Domaga się ona „promocji dobrobytu jednostki w relacji do wspólnoty i społeczeństwa, kładąc nacisk na zobowiązania i odpowiedzialność ludzi”, a tym samym na konieczność solidarności i braterstwa między nimi. Wynika z tego obowiązek zapewnienia podstawowych ludzkich potrzeb, takich jak: ochrona życia, pożywienie, ubranie, mieszkanie, zdrowie, edukacja i zatrudnienie. Szczególna uwaga winna być zwrócona na najsłabszych: ubogich, sieroty, wdowy, chorych i niepełnosprawnych, a także migrantów i robotników zagranicznych, których sytuacja jest „miarą moralnego zdrowia społeczeństwa lub jego braku”, a także stopnia panującej w nim solidarności.

Podobnie jak bogate jednostki w stosunku do osób mniej zasobnych, tak też „państwa rozwinięte gospodarczo mają obowiązek uznania swej odpowiedzialności i zobowiązań w stosunku do społeczeństw potrzebujących, szczególnie w epoce globalizacji”.

Zdaniem delegacji katolickiej i żydowskiej bardziej sprawiedliwy porządek gospodarczy winien opierać się na powszechnym przeznaczeniu dóbr Ziemi, samoograniczaniu się i skromności, odpowiedzialnym zarządzaniu, etycznym systemie podziału zasobów i wyznaczania priorytetów, a także na uczciwości, przejrzystości, bezinteresowności i odpowiedzialności, które mają „znaczenie zasadnicze”. Ponadto kryzys wymaga częściowego darowania długów na szczeblu nie tylko narodowym i międzynarodowym, ale także rodzin i jednostek, aby umożliwić im samoodbudowę gospodarczą.

Komunikat wskazuje też na rolę jaką religie powinny odgrywać we wprowadzaniu odpowiedzialnego porządku gospodarczego i na znaczenie ich zaangażowania w tym celu u rządów, w instytucjach wychowawczych i środkach przekazu. Religie bowiem nie tylko przekazują etyczną mądrość zawartą w swoim duchowym dziedzictwie. Są także integralną częścią społeczeństwa obywatelskiego, które wraz z polityką i biznesem ma do odegrania główną rolę w stosowaniu pomocniczości, niezbędnej do sprawiedliwego porządku społecznego i gospodarczego.

„Kryzys ujawnił głęboki brak czynnika etycznego w myśleniu ekonomicznym” – diagnozuje komunikat. Dlatego niezbędne jest włączenie etyki do programów studiów ekonomicznych i politycznych, tak jak w ostatnim czasie zrobiono to na polu medycyny. Potrzebne jest również doradztwo etyczne dla osób podejmujących decyzje na szczeblu narodowym i międzynarodowym.

W skład Komisji Dwustronnej wchodzą ze strony żydowskiej: rabin Szear Jaszuw Cohen (przewodniczący), rabin David Rosen, rabin Daniel Sperber, rabin Avraham Steinberg i Oded Wiener. Stronę katolicką reprezentują: kard. Peter Turkson (przewodniczący), abp Elias Chacour, abp Antonio Franco, abp Bruno Forte, bp Giacinto-Boulos Marcuzzo, prał. Pier Francesco Fumagalli, o. Pierbattista Pizzaballa i ks. Norbert Hoffmann.